نو روز دل افروز

  جشن های فرهنگی آریایان پاک نژاد, میراث ماندگار و دیرپای حوزه تمدنی آسیای مرکزی واز غرب تا ارمنستان و داغستان واز شرق تا چین و ماچین و از شمال از سایبریا تا نیم قاره هند, پهنا و گستردگی دارد که سده ها نه بلکه هزاره ها سال است که در هر کوه و برزنی و در هر دشت و دامنی, با هرچه شکوه ترین و قشنگ ترین سیمایی, برگزار میگردد و میلیون ها انسانی های پاک نژاد و دوستان شان از برپایی این جشن های پر ابهت, دل شاد می نمایند و لذت می برند.

  جشن گیری و برگزاری میله های خوشی آفرین نوروزی , یلدا و دیگرانش, هیچ ربطی به هیچ دین و آیینی ندارد و هیچ ضربه یی به هیچ باور و آیینی نمی رساند و اگر ایمان آنهایی که چنان سست وبی پایه باشد که با برگزاری و تماشای خوشی های مردم در این جشن ها بلرزد, بگو بلرزد.

حکیم فرزانه مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی چه زیبا می فرماید:

نبود چنین مه در جهان ای دل همین جا لنگ شو                                             از جنگ می‌ترسانیم گر جنگ شد گو جنگ شو
ماییم مست ایزدی زان باده‌های سرمدی                                                           تو عاقلی و فاضلی دربند نام و ننگ شو
رفتیم سوی شاه دین با جامه‌های کاغذین                                                         تو عاشق نقش آمدی همچون قلم در رنگ شو
در عشق جانان جان بده بی‌عشق نگشاید گره                                                   ای روح این جا مست شو وی عقل این جا دنگ شو
شد روم مست روی او شد زنگ مست موی او                                                  خواهی به سوی روم رو خواهی به سوی زنگ شو
در دوغ او افتاده‌ای خود تو ز عشقش زاده‌ای                                                     زین بت خلاصی نیستت خواهی به صد فرسنگ شو
گر کافری می‌جویدت ور مؤمنی می‌شویدت                                                       این گو برو صدیق شو و آن گو برو افرنگ شو
چشم تو وقف باغ او گوش تو وقف لاغ او                                                          از دخل او چون نخل شو وز نخل او آونگ شو
هم چرخ قوس تیر او هم آب در تدبیر او                                                             گر راستی رو تیر شو ور کژروی خرچنگ شو
ملکی است او را زفت و خوش هر گونه ای می‌بایدش                                          خواهی عقیق و لعل شو خواهی کلوخ و سنگ شو
گر لعل و گر سنگی هلا می غلط در سیل بلا                                                        با سیل سوی بحر رو مهمان عشق شنگ شو
بحری است چون آب خضر گر پر خوری نبود مضر                                              گر آب دریا کم شود آنگه برو دلتنگ شو
می‌باش همچون ماهیان در بحر آیان و روان                                                          گر یاد خشکی آیدت از بحر سوی گنگ شو
گه بر لبت لب می‌نهد گه بر کنارت می‌نهد                                                             چون آن کند رو نای شو چون این کند رو چنگ شو
هر چند دشمن نیستش هر سو یکی مستیستش                                                     مستان او را جام شو بر دشمنان سرهنگ شو
سودای تنهایی مپز در خانه خلوت مخز                                                                شد روز عرض عاشقان پیش آ و پیش آهنگ شو
آن کس بود محتاج می کو غافل است از باغ وی                                                    باغ پرانگور ویی گه باده شو گه بنگ شو
                                                                 خاموش همچون مریمی تا دم زند عیسی دمی

______________________________________________________________________________________________________

                            شب یلدا

شب یلدا یا شب چله یکی از جشن‌های سنتی و باستانی آریایی های پاک نژاد است که در طولانی‌ترین شب سال برگزار می‌شود. این شب، به طور معمول در تاریخ 30قوس/آذر/20 دسامبر، مصادف با آخرین شب پاییز و شب پیش از اولین روز زمستان، جشن گرفته می‌شود.

ریشه و معنا

واژه «یلدا» به معنای «زایش» است و از زبان سریانی، یکی از زبان‌های کهن، وارد فارسی شده است. این واژه به تولد خورشید یا مهر اشاره دارد. در این شب، آریایی های پیرو آیین زردشتی باور داشتند که با پایان یافتن طولانی‌ترین شب سال، خورشید (نماد روشنایی و امید) قدرت بیشتری می‌گیرد.

آیین‌ها و رسوم شب یلدا

در شب یلدا، خانواده‌ها و دوستان گرد هم می‌آیند و با مراسم ویژه‌ای این شب را جشن می‌گیرند:

1. خوراکی‌های ویژه: خوردن میوه‌هایی که نماد برکت و روشنایی هستند، مثل تربوز، انار، ومیوه های خشک. تربوز نماد تندرستی و انار نماد شادی و زایش است.

2. خواندن اشعار حافظ و شاهنامه: فال گرفتن با دیوان حافظ یکی از رسوم مهم این شب است. همچنین، قصه‌گویی و نقل داستان‌های شاهنامه از دیگر سنت‌ها است.

3. سفره یلدا: سفره‌ای شامل میوه‌ها و شیرینی تدارک دیده می‌شود که افراد در طول شب از آن استفاده می‌کنند.

4. شمع و روشنایی: روشن کردن شمع‌ها یا چراغ‌ها نماد غلبه بر تاریکی است.

جنبه فرهنگی و اجتماعی

شب یلدا فرصتی برای تقویت پیوندهای خانوادگی، دیدار بزرگان خانواده، و ایجاد لحظات شاد و به یادماندنی است. این جشن در ایران , افغانستان، تاجیکستان، و بخش‌هایی از کردستان وهمچنان آریایی های که هم اکنون در بسیاری از کشورهای جهان جابجا شده اند, برگزار وتجلیل می شود.

نمادها و پیام شب یلدا

• نور و روشنایی: امید به آینده‌ای روشن‌تر.

• طولانی‌ترین شب: یادآوری این که حتی تاریک‌ترین شب‌ها نیز پایان می‌پذیرند.

• جمع خانوادگی: اهمیت ارتباطات انسانی و همبستگی.

اشعار فارسی درباره شب یلدا

شب یلدا در ادبیات فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد و شاعران بسیاری در اشعار خود به این شب اشاره کرده‌اند. نمونه‌هایی از اشعار فارسی درباره شب یلدا:

حکیم لسان الغیب حافظ مستانۀ شیرازی

اگرچه به طور مستقیم به شب یلدا اشاره نکرده، اما بسیاری از اشعار او در وصف شب‌های طولانی و امید به روشنایی صبح است:

بر سر آنم که گر ز دست برآید

دست به کاری زنم که غصه سر آید

خلوت دل نیست جای صحبت اضداد

دیو چو بیرون رود فرشته درآید

این بیت‌ها به امید پایان تاریکی و آمدن روشنایی اشاره دارد که با مفهوم شب یلدا سازگار است.

استاد سخن حکیم سعدی شیرازی

سعدی نیز به طور غیرمستقیم به طولانی‌ترین شب‌ها و امید به پایان تاریکی پرداخته است:

هر شبنمی در این ره صد بحر آتشین است

دردا که این معما شرح و بیان ندارد

شب رفت و آنچه در دل اندیشی ای بخسبان

دریاب صبح روشن کاین کیمیا ندارد

ملک‌الشعرای بهار

استاد ملک الشعرا بهار در شعری به توصیف شب یلدا پرداخته و زیبایی آن را ستوده است:

شب یلدا دراز است و غم‌انگیز

ولی خورشید پیروز آید از پس

چو حافظ فال بزن بر جام امید

که صبح آید پس این شب‌های هوس

پروین اعتصامی

اشعار پروین اعتصامی معمولاً پیام‌آور امید و روشنایی است، که در هماهنگی با مفهوم یلداست:

شب بلند یلدا گوید که چون بگذشتم

در پی من سپیده بر سر جهان آمد

مگو که تیرگی شب، بماند از پی تو

که روشنایی روز، همیشه در میان آمد

مهدی اخوان ثالث

اخوان ثالث در شعر خود از شب یلدا به عنوان استعاره‌ای از تاریکی و انتظار برای روشنایی استفاده کرده است:

یلدا، شب تاریک غم و اندوه

اما در دل این شب

فروغ صبحی هست

که چشم‌ها به امید آن دوخته

یکی از رسوم معروف شب یلدا فال گرفتن با دیوان حافظ است که در بسیاری از خانواده‌های فارسی زبانها انجام می‌شود. این رسم جذاب به شکل زیر انجام می‌شود:

چگونگی گرفتن فال حافظ در شب یلدا

1. آماده‌سازی دیوان حافظ: یک نفر دیوان حافظ را به دست می‌گیرد. معمولاً کسی که نیت کرده است، کتاب را با احترام در دست می‌گیرد.

2. نیت کردن: شخصی که فال می‌گیرد، چشم‌هایش را می‌بندد و در دل آرزویی می‌کند یا برای آینده نیتی می‌طلبد.

3. باز کردن دیوان حافظ: کتاب را به صورت تصادفی باز می‌کنند.

4. خواندن شعر: کسی که کتاب را در دست دارد، غزل مربوط به صفحه باز شده را می‌خواند.

5. تفسیر و تعبیر فال: بزرگ‌ترها یا کسی که به اشعار حافظ آشنایی دارد، معنای فال را برای جمع تفسیر می‌کند و پیام آن را توضیح می‌دهد.

دلیل اهمیت این رسم

• حافظ به دلیل اشعار پرمعنا و عرفانی‌اش، در فرهنگ فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد.

• فال گرفتن با دیوان او در شب یلدا، نمادی از امید، روشنایی، و یافتن راهنمایی معنوی در آغاز زمستان است.

• این رسم باعث شور و نشاط در جمع‌های خانوادگی و دوستانه می‌شود.

• ___________________________________________________________________________________________________

نوروز دل افروز ، یکی از کهن‌ترین جشن‌های آریایی های پاک نژاد و میراث فرهنگی بشریت، ریشه‌ای عمیق در تاریخ و ادبیات ایرانشهر دارد. این جشن به عنوان آغاز سال نو و بازگشت طبیعت به زندگی، نمادی از تولد، تجدید حیات، و امید است. اشعار نوروزی بخش مهمی از ادبیات پارسی را تشکیل می‌دهند و شاعران برجسته پارسی گوی در طول سده ها، این جشن را ستوده‌اند.

شعار نوروزی در ادبیات پارسی سرشار از زیبایی، حکمت، و نمادهای فرهنگی است

منابع و مأخذ برای شناخت نوروز

1. شاهنامه حکیم فرزانه فردوسی طوسی: فردوسی در شاهنامه، به نوروز به‌عنوان جشن ملی آریایی ها اشاره می‌کند و آن را در ارتباط با پادشاهی جمشید توصیف کرده است.

o مثال: به جمشید بر گوهر افشاندند

o مر آن روز را روز نو خواندند

2. نوروزنامه: منسوب به حکیم فرزانه عمر خیام، این کتاب توضیحاتی در مورد آداب و رسوم نوروز، تاریخچه و فلسفه آن ارائه می‌دهد.

3. دیوان حکیم حافظ مستانه: اشعار حافظ پر از اشاره به بهار، نوروز و تحول طبیعت است.

o مثال: «ز کوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی / از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی»

4. گلستان و بوستان حکیم استاد سخن سعدی: سعدی در آثار خود به نوروز و تحول بهاری اشاره کرده است و این فصل را با اخلاق و تحول روحی پیوند داده است.

5. رباعیات خیام: خیام نیز بهار و نوروز را با فلسفه‌ای عمیق و نگرش به گذر زمان گره زده است.

6. اشعار نظامی و عطار: این شاعران نیز در توصیف نوروز و مظاهر آن از جمله گل، سبزه و طبیعت سروده‌هایی دل‌انگیز دارند.

آداب و رسوم مرتبط با نوروز در اشعار

• هفت‌ میوه: بسیاری از شاعران، به عناصری همچون سبزه، سمنک و سنبل اشاره کرده‌اند.

• طبیعت و بهار: طبیعت در نوروز احیا می‌شود و بهار الهام‌بخش بسیاری از اشعار فارسی است.

• امید و تحول: نوروز فرصتی برای نو شدن و تغییر است، موضوعی که در اشعار بزرگان بارها تکرار شده است.

حکیم فرزانه فردوسی در شاهنکار شاهنامه:

حکیم فردوسی نوروز را با پادشاهی جمشید مرتبط می‌داند و آغاز آن را با شکوه توصیف می‌کند:
به جمشید بر گوهر افشاندند / مر آن روز را روز نو خواندند
چنین روز فرخ از آن روزگار / بمانده از آن خسروان یادگار

حکیم مستانه حافظ شیرازی فرزانه

حافظ در اشعار خود نوروز را به‌عنوان نمادی از تازگی و تحول می‌بیند:
ز کوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی / از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی
چو گل گر خرده‌ای داری خدا را صرف عشرت کن / که قارون را غمِ اندوخته خاکِ درفشاندی

حکیم فرزانه استاد سخن سعدی شیرازی

سعدی در توصیف بهار و نوروز، از طبیعت به‌عنوان درسی برای تحول و تازه شدن یاد می‌کند:
باد بهاری وزید از طرف مرغزار / باز به گردون رسید ناله هر مرغ زار
سبزه در و دشت دید بوی گل و مشک شنید / نقش دل‌انگیز بست مرغ به پرهای تار

حکیم فرزانه خیام نیشابوری

خیام نوروز را با نگرشی فلسفی و تأمل بر گذر زمان بیان می‌کند:
بر چهره گل نسیم نوروز خوش است / در صحن چمن روی دل‌افروز خوش است
از دی که گذشت هر چه گویی خوش نیست / خوش باش و ز دی مگو که امروز خوش است

حکیم فرزانه مولانا جلال‌الدین رومی

مولانا به نوروز معنایی عرفانی و روحانی می‌بخشد:
هله نو روز نو ز انجمنِ ما برفت / کهن اندر کهن اندر کهنِ ما برفت
به چمن نو زدم عشق چو گل رخ نمود / خزان از باغِ تنِ ما برفت

حکیم فرزانه نظامی گنجوی

نظامی در توصیف زیبایی بهار و نوروز می‌گوید:
نوروز به باغ و راغ آمد / بوی گل و عشق و داغ آمد
بر گل بنگر که باغی شد / خوش باش که گل سراغ آمد

حکیم فرزانه عطار نیشابوری

عطار با زبان عرفانی نوروز را جشن عشق و یگانگی می‌داند:
رسید موسم نوروز و ما به عالم عشق / به جای جامه نو بر تن است جامه زرق
گشاد مرغ دل از دام و پر گشوده به باغ / که تا ببوسد روی گل و شمیم عراق

نمونه‌هایی از شعرهای معاصر

مهدی اخوان ثالث
نوروز آمد و پیغام رهایی آورد / بر هر چه غبار بود صفایی آورد
بر شاخه هر درخت شکوفه گل کرد / دل زنده شد و ز خویش فنایی آورد

فریدون مشیری
در این بهار که نوروز عالمی دارد / دل شکفته چو گل طبع آدمی دارد
بیا که جان تو از مهر گل شود سرشار / که زندگی گل و گل بوی همدمی دارد

تحلیل کلی اشعار نوروزی

1. جشن طبیعت: بسیاری از اشعار، نوروز را به عنوان جشن شکوفایی طبیعت و آغاز بهار توصیف می‌کنند.

2. نگرش فلسفی و عرفانی: نوروز در اشعار بسیاری از شاعران مثل خیام و مولانا به‌عنوان فرصتی برای تأمل در گذر زمان و اتصال به معنای معنوی زندگی مطرح می‌شود.

3. امید و تغییر: بسیاری از اشعار، نوروز را نمادی از تجدید حیات، امید، و تغییرات مثبت معرفی می‌کنند.

اشعار نوروزی یکی از شاعران کلاسیک مانند حافظ، سعدی یا خیام شعرهای معاصر درباره نوروز ارتباط نوروز با عرفان و معنویت در اشعار مولانا یا عطار

اشعار نوروزی حافظ، سعدی و خیام

حافظ شیرازی

حافظ نوروز را با بهار طبیعت و شادی پیوند می‌دهد. او از این فصل برای تجدید امید و عشق بهره می‌گیرد:
ز کوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی / از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی
حضور خلوت انس است و دوستان جمع‌اند / و ان یکاد بخوانید و در فراز کنید
این شعر بر اهمیت تجدید دوستی‌ها و بهره‌مندی از فرصت‌های زندگی تاکید دارد.

سعدی شیرازی

سعدی بهار را الهام‌بخش تحول درونی می‌داند:
چو آب روی زمین برگ عیش سبز کند / نسیم باد بهاری زمین طرب‌خیز است
چو عارض تو دهد رنگ برگ گل سعدی / چه جای برگ گل و رنگ برگ گل بی‌توست
او نوروز را فرصتی برای زنده کردن احساسات انسانی می‌بیند.

خیام نیشابوری

خیام نوروز را با فلسفه گذر زمان و ارزش بهره‌برداری از لحظه حال همراه می‌کند:
بر چهره گل نسیم نوروز خوش است / در صحن چمن روی دل‌افروز خوش است
از دی که گذشت هر چه گویی خوش نیست / خوش باش و ز دی مگو که امروز خوش است
نگاه خیام به نوروز از منظر پذیرش واقعیت زندگی و مرگ است.

شعرهای معاصر درباره نوروز

مهدی اخوان ثالث

اخوان نوروز را نمادی از پیوند انسان و طبیعت می‌داند:
نوروز آمد و از ره سبدی گل آورد / بر شاخه‌های خشک باغ، باران سرد آورد
رنگین کمان به هر سوی زمین افتاد / هر غنچه‌ای شکوفه به دامان آورد

فریدون مشیری

مشیری نوروز را فرصتی برای شادی و همبستگی می‌داند:
در این بهار که نوروز عالمی دارد / دل شکفته چو گل طبع آدمی دارد
ز باغ آرزوها گلی بچین و برو / که زندگی به شادی و همدلی دارد

سیمین بهبهانی

نوروز نوید بخش فردایی است / پر نقش‌تر از خیال زیبایی است
بیداری دل‌هاست در این نوروز / پیغام بهار با تمنایی است

ارتباط نوروز با عرفان و معنویت در اشعار مولانا و عطار

مولانا جلال‌الدین رومی

مولانا نوروز را با بازگشت روح به سوی معشوق الهی پیوند می‌دهد:
هله نو روز نو ز انجمن ما برفت / کهن اندر کهن اندر کهن ما برفت
این نوروز دل ماست بهار جاودان / که نه ز مه است و نه ز سال‌ها برفت
مولانا نوروز را زمانی برای پاک شدن از گذشته‌ها و آغاز سفری به سوی حقیقت می‌بیند.

عطار نیشابوری

عطار نوروز را فرصتی برای بازگشت به خویشتن و قرب به خداوند می‌داند:
نوروز دلم به عشق تو گشت / از غم و زشتی جهان رست گشت
دل در پی عشق و دوستدار وصل / هر فصل که نوروز شود باز گشت
عطار این فصل را نماد تجدید معنویت و ارتباط با خالق معرفی می‌کند.

حافظ شیرازی

حافظ نوروز را با بهار طبیعت و شادی پیوند می‌دهد. او از این فصل برای تجدید امید و عشق بهره می‌گیرد:
ز کوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی / از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی
حضور خلوت انس است و دوستان جمع‌اند / و ان یکاد بخوانید و در فراز کنید
این شعر بر اهمیت تجدید دوستی‌ها و بهره‌مندی از فرصت‌های زندگی تاکید دارد.

سعدی شیرازی

سعدی بهار را الهام‌بخش تحول درونی می‌داند:
چو آب روی زمین برگ عیش سبز کند / نسیم باد بهاری زمین طرب‌خیز است
چو عارض تو دهد رنگ برگ گل سعدی / چه جای برگ گل و رنگ برگ گل بی‌توست
او نوروز را فرصتی برای زنده کردن احساسات انسانی می‌بیند.

خیام نیشابوری

خیام نوروز را با فلسفه گذر زمان و ارزش بهره‌برداری از لحظه حال همراه می‌کند:
بر چهره گل نسیم نوروز خوش است / در صحن چمن روی دل‌افروز خوش است
از دی که گذشت هر چه گویی خوش نیست / خوش باش و ز دی مگو که امروز خوش است
نگاه خیام به نوروز از منظر پذیرش واقعیت زندگی و مرگ است.

شعرهای معاصر درباره نوروز

مهدی اخوان ثالث

اخوان نوروز را نمادی از پیوند انسان و طبیعت می‌داند:
نوروز آمد و از ره سبدی گل آورد / بر شاخه‌های خشک باغ، باران سرد آورد
رنگین کمان به هر سوی زمین افتاد / هر غنچه‌ای شکوفه به دامان آورد

فریدون مشیری

مشیری نوروز را فرصتی برای شادی و همبستگی می‌داند:
در این بهار که نوروز عالمی دارد / دل شکفته چو گل طبع آدمی دارد
ز باغ آرزوها گلی بچین و برو / که زندگی به شادی و همدلی دارد

سیمین بهبهانی

نوروز نوید بخش فردایی است / پر نقش‌تر از خیال زیبایی است
بیداری دل‌هاست در این نوروز / پیغام بهار با تمنایی است

ارتباط نوروز با عرفان و معنویت در اشعار مولانا و عطار

مولانا جلال‌الدین رومی

مولانا نوروز را با بازگشت روح به سوی معشوق الهی پیوند می‌دهد:
هله نو روز نو ز انجمن ما برفت / کهن اندر کهن اندر کهن ما برفت
این نوروز دل ماست بهار جاودان / که نه ز مه است و نه ز سال‌ها برفت
مولانا نوروز را زمانی برای پاک شدن از گذشته‌ها و آغاز سفری به سوی حقیقت می‌بیند.

عطار نیشابوری

عطار نوروز را فرصتی برای بازگشت به خویشتن و قرب به خداوند می‌داند:
نوروز دلم به عشق تو گشت / از غم و زشتی جهان رست گشت
دل در پی عشق و دوستدار وصل / هر فصل که نوروز شود باز گشت
عطار این فصل را نماد تجدید معنویت و ارتباط با خالق معرفی می‌کند.

فرآیند و جمع‌بندی

• حافظ، سعدی، و خیام از نوروز برای بازتاب شادی، امید و فلسفه حیات استفاده کرده‌اند.

• شاعران معاصر مانند اخوان و مشیری با اشاره به ارزش‌های اجتماعی و انسان‌دوستانه به نوروز پرداخته‌اند.

• مولانا و عطار نوروز را نمادی از سفر روحانی و بازگشت به حقیقت جاودان می‌دانند.

• ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

جشن باستانی نوروز دل افروز

برآمد باد صُبح و بوی نوروز به کام دوستان و بَخت پیروز

مبارک بادَت این سال و همه سال فرخنده بادَت این روز و همه روز

سعدی

نوروز بزرگترین جشن ملی است که ایرانیان از روزگاران بسیار کهن تا کنون همه ساله در گرامیداشت آیین های شادی بخش آن کوشیده اند.

این دُرُست است که نوروز جشن آغاز بهار است، ولی اگر ژرف تر بنگریم خواهیم دید که نوروز آنچنان در لایه های پیدا و ناپیدای فرهنگ ایران، و در ژرف ترین لایه های روان ما ایرانیان ریشه دوانیده است که نمی توان آن را تنها جشن آغاز بهار دانست. راستی این است که ایران را بدون بهار میتوان در نگر آورد، ولی ایرانِ بدون نوروز در انگار هم نمی گنجد!

ایرانیانی که در نیمکرۀ جنوبی، در سرزمین هایی مانند استرالیا زندگی می کنند، نوروز را در آغاز پاییز، و دُرُست در جای مهرگان برگزار می کنند، نه برای اینکه پاییز از راه رسیده، یا در دیگر نیمکرۀ زمین بهار شده است! برای اینکه نوروز است!

مردمی که ریشه در ژرفای روزگار دارند، همواره کوشیده اند تا برای جشن ها و شاد روزهای خود انگیزه یی خِرَد پذیر بیابند، از این رو، گاه یک رُخداد سرنوشت ساز، و گاه یک پدیدۀ بزرگ سپهری را انگیزه یی برای جشن ملی خود بر شمرده اند. در بارۀ نوروز انگیزه ها به اندازه یی فراوان اند که هریک به تنهایی می توانستند بُن مایۀ یک جشن بزرگ ملی را فراهم بیاورند. نخستین انگیزه همانگونه که گفته شد، فرا رسیدن بهار و آغاز نوشوندگی زمین است:

هوا خوشگوار و زمین پرنگار

نه گرم و نه سرد و همیشه بهار

نوازنده بلبل به باغ اندرون

گـــــــرازنده آهـــــــــو به راغ انــــــــــــدرون

پس از یک زمستان سرد و بی بهره از گیاه، زمین خود را به سبزه و گُل می آراید، پرندگان سر مَست از بادۀ شبنم همراه با نسیم بهاری نغمۀ شادمانی سر می دهند، همه چیز سرشار از شور زندگی و نوزایی است. ولی این نوشوندگی با همۀ فَرّ و شکوهی که دارد، نمی تواند انگیزه یی باشد برای مردمی به کهنسالگی مردم ایران که آن را «شیرازه بند فرهنگ» خود بشمارند و در گرامیداشت آن، اینهمه بکوشند، پس باید در جستجوی انگیزه های دیگری بود.

فروردین، خجسته ترین ماه در گاهشمار ایرانی

یکی از خُجسته ترین انگیزه هایی که نوروز را تا پایگاه برترین جشن فرا برده، این است که با ماه فَروَردین آغاز می شود.

فَروَردین، ماه ویژۀ فرَوَشی ها Fravashi یا روان های پاک است.

«فَرَه وَشی faravashi» در پارسی باستان« فرَوَرتی fravarti» در پهلوی «فَرَوَهر faravahar» در پارسی «فَروَر farvar» یا «فَروَرد farvard» به چم: «پوشاندن» – «نگهداشتن»- «پاسداشتن»- «پناه بخشیدن» و جز اینها نام پنجمین نیروی مینُوی آفریدگان است که پیش از آفرینش گیتی و پیکر پذیریِ تن، آفریده شد و پس از مرگ تن نیز پایدار می ماند.

جایگاه فروهر در هستی شناسی ایرانی

در هستی شناسی ایرانی، آدمی دارای سُهش های پنجگانۀ تنی:(بینایی- شنوایی – چشایی- بویایی و بساوایی) و سُهش های پنجگانۀ روانی: (سرشت یا غریزه – هوش – یاد انبار[=حافظه] – گویایی و پویایی) است.

سرشت[=غریزه] گرایش درونی اندامواره های زنده به سوی رفتارهای شناخته شده است. به سخن دیگر، سرشت، انباشتۀ دلبستگیها، توانمندیها و دانسته هایی است که آدمی همانند بسیاری از دیگر زیستمندان، بدون برخورداری از آموخته های پیشین، از نخستین دَم زندگی از آنها برخوردار است. کودک نوزادی که می داند برای زنده ماندن باید پستان مادر را بمکد، و از راه گریه با آهنگهای گوناگون، پیام خود را به گوش مادر برساند، از همین دانش سرشتی بهره می بَرَد.

هوش توانایی ذهنی است: برهان آوری- برنامه ریزی- بهره گیری از نیروی سخن گفتن – یادگیری – شناختِ شایست و ناشایست همه وابسته به هوش اند.

یادانبار[=حافظه] دیده ها – شنیده ها – چشیده ها – بوییده ها و بساواییده ها را در خود می انبارد و به هنگام نیاز از یاد انبار بیرون می کشد.

گویایی اندیشه را زبانی می کند.

پویایی اندیشه را به کردار در می آورد.

در گرامی نامۀ اوستا، افزون بر سُهش های ده گانه، از پنج نیروی دیگر نیز که «جان»- «روان» – «بو» – «دین یا آیینه» و «فرَوَهَر» هستند یاد شده است: در بند چهارم از هات ۲۶ یسنا می خوانیم:

« اینک (جان) و (دین) و (بوی) و (روان) و (فَرَوَشی) نخستین آموزگاران و نخستین آموزندگانِ کیش، مردان و زنان اَشَوَنی را که انگیزۀ پیروزی راستی بوده اند، می ستاییم.

جان با مرگ تن از میان می رود، ولی «روان» که پاسخگوی کردار نیک و بد آدمی است، هرگز از میان نمی رود، اگر اندیشه و گفتار و کردار آدمی هماهنگ با هنجار آفرینش بوده باشد، پس از مرگِ تن، روان به سرای درخشان مینُو می رسد، ولی اگر وارون آن باشد، روان او به دوزخ افکنده می شود.

بو، با گویش اوستایی (بئوذَ Baooza ) و در پهلوی(بوذَ) یکی از نیروهای دریافت آدمی و از دهشهای ارزشمند اهورایی است. آدمی تنها بیارمندی این «بو» می تواند هزاران چیز گوناگون مانند: نفت – ماهی – سیر – پیاز – بنزین – گل سرخ… و همچنین «شایست و ناشایست» را بشناسد، چنانچه هنوز هم زبانزدِ «بوی بردن» را بجای «آگاهی یافتن» یا « پی بردن به رازی» بکار می بریم. برای نمونه می گوییم فلانی بو برده است!

کار این نیرو، اداره کردن هوش و یادانبار یا حافظه، و نیروی شناخت آدمی است تا هریک به هنگام بایسته، خویشکاری خود را بجای آورند و پیشکار آدمی باشند. این نیرو همراه با بدن پدیدار می شود ولی پس از مرگ به روان می پیوندد و به جهان مینو می شتابد.

آیینه یا «دین»، در اوستا «دئنا Daena» یکی دیگر از نیروهای شناخت و دریافت آدمی است ولی هیچ پیوندی با آن «دین» که از زبانهای سامی به زبان پارسی راه یافته ندارد همانگونه که مولوی گفته است:

کار نیکان را قیاس از خود مــگیر

گـــرچــه باشد در نوشتن شیر شیر

آن یکی شیر است اندر بادیه

آن دگـــــر شیر است انـــــــدر بادیــــــه

آن یکی شیر است کآدم می‌خورد

و آن دگر شیر است کآدم می‌خورد

دکتر محمد معین در فرهنگ فارسی زیر واژه ی «دین» نوشته است:

« این واژه میان زبانهای ایرانی و سامی مُشترک است، در زبان اکدی با گویش:denu یا dinu به معنی: قانون و حق و داوری – راه و روش است. در زبان اوستایی با گویش: دئنا daena و در پهلوی din به معنی «کیش و وجدان» است.

در هستی شناسی ایرانی، «دین» جدا از کالبد آدمی است، آنرا آغاز و فرجامی نیست، دادار آفریدگار آن را همانند «آیینه» در سرشت آدمی نهادینه کرده است تا بیارمندی آن بتواند شایست و نا شایستِ کردار خود را باز شناسد. همچنانکه آیینۀ بیرونی ما را با چهره و ریخت و پیکرمان آشنا می سازد، آیینه درونی زشتی و زیبایی اندیشه و گفتار و کردارمان را به رُخ می کشد.

فَرَوَشی، یافَرَوَهَر، پنجمین دهش اهورایی و همان است که نوروز را تا پایگاه باشکوه ترین جشن جهان فرا برده است.

در هستی شناسی ایرانی چند خویشکاری به فَرَوَهرها سپرده شده است:

نُخُست: یاری رساندن به هُرمَزد

در کار نگهداری جهان مادی و پیروزی بر اهریمن

در فروردین یشت می خوانیم:

« اَهوره مزدا به سِپیتمان زَرتُشت گفت:

ای سِپیتمان!

اینک به راستی ترا از زور و نیرو و فَرّ و یاری و پشتیبانی فرَوَشی های توانایِ پیروزمندِ اَشَوَنان می آگاهانم که چگونه فرَوَشی های اَشَوَنان، مرا به یاری آمدند و چه سان مرا یاوری رساندند.[اَشَوَنان همان پرهیزکاران اند]

ای زَرتُشت!

از فَرّو فروغ آنان است که من آسمان را در بالا نگاه می دارم تا از فراز، فروغ بیفشاند.

«آسمانی» که این زمین و گرداگرد آن را همچون خانه یی فراگرفته است.

«آسمانی» استوار و دور کرانه که در جهان مینوی برافراشته و برپا داشته شده است و چنین می نماید که فلزی گداخته بر فراز سومین لایه ی زمین بدرخشد.

«آسمانی» همچون جامۀ ستاره آذین مینُوی که مزدا و مِهر و رَشن و سپندارمذ پوشیده اند.

«آسمانی»که آغاز و انجام آن دیده نشود.

ای زَرتُشت !

از فَرّ و فروغ آنان است که من اَرِدویسورَ آناهیتا را – که در همه جا دامان گُسترانیده، درمان بخش، دیو ستیز و اهورایی کیش – نگاه می دارم!.

ای زَرتُشت!

از فَرّ و فروغ آنان است که من زمینِ فراخ اَهورَه آفریده را نگاه می دارم: این زمین بلندِ پهناور را که در بر گیرندۀ بسی چیزهای زیباست، که در بر گیرندۀ سراسر جهانِ اَستومَند- چه جاندار و چه بی جان- و کوه های بلندِ دارایِ چراگاههایِ بسیار و آب فراوان است.

براین زمین، رودهای ناوتاک روانست .

فَرَوَشی های نیکِ توانای پاک را می ستاییم که گیاهان باروَر را به باغ های زیبا رهنمون شدند، گیاهانی برجای مانده ، که تا دیر زمانی پس از آفرینش رویان نبودند.

فَرَوَشی های نیک توانای اَشَوَنان را می ستاییم که ستارگان و ماه و خورشید و اَنیران را به راههایی پاک رهنمون شدند،آنها از این پیش، دیر زمانی از بیمِ ستیزه و تاخت و تازِ دیوان، بر جای مانده بودند و جُنبِشی نداشتند.

دوم: پدید آوردن فرزند

و یاری رساندن به زنان در کار زایمان

و فراخی روزی و گشادگی در کارها

باز در همان فروردین یشت می خوانیم:

ای زَرتُشت!

از فَرّ و فروغ آنان است که من فرزندان هستی یافته را در زهدان مادران نگاه می دارم تا نمیرند و پیش از زایش، استخوان ها و موها و گوشت و اندرونه و پاها و اندامهای نرینگی و مادینگی آنان را بهم می پیوندم.

سوم: پاسداری از جانوران، و پدافند از هنجار هستی

و ستیزیدن با دیو دروغ

اگر فَرَوَشی های توانان اَشَوَنان مرا یاری نمی کردند، هر آینه بهترین گونه های جانوران و مردمان، مرا بر جای نمی ماندند، دروج نیرو می گرفت و فرمانروایی می کرد، جهان اَستومند از آنِ دروج می شد.

دروج در میان زمین و آسمان – میان دو مینُو – جای می گُزید.

دروج در میان زمین و آسمان – میان دو مینُو- به توانایی و چیرگی می رسید.

پس آنگاه انگرَه مینُویِ زبردست و چیره ، از سپَند مینُوی شکست خورده گام وا پس نمی کشید.

از فَرّ و فروغ آنان است که آبها از سرچشمه های همیشه جوشان روانند.

از فَرّ و فروغ آنان است که گیاهان از ریشه های نخشکیدنی بر زمین رویانند.

از فَرّ و فروغ آنان است که بادهای پراکنندۀ ابرها، از خاستگاه های همیشگی وزانند.

از فَرّ و فروغ آنان است که مرد انجمنی زاده شود: مردی که بتواند در انجمن، سخن خود را به گوشها فرو برد.

از فَرّ و فروغ آنان است که خورشید، راه خویش را می پیماید.

از فَرّ و فروغ آنان است که ماه، راه خویش را می پیماید.

از فَرّ و فروغ آنان است که ستارگان، راه خویش را می پیمایند.

ای تواناترین آفریدگان

شما نیکی های خود را – پیروزی و بَرتری چیره شوندۀ اَهورَه آفریده را – به مردمان سرزمین هایی ارزانی می دارید که در آن جا از نیکی های شما به نا روا بهره نگرفته باشند و شما از آنان رنجیده و آزرده و ناخشنود نباشید. آن جا که شما را سزاوار ستایش و برازندۀ نیایش دانند و شما در آن راه بر گزیدۀ خویش را می پیمایید.

چهارم: جنگاوری

و پشتیبانی از پهلوانان و پرهیزگاران

آنان فَرَوَشی های اَشَوَنانند که در جنگ های سخت، بهترین یار و یاورند.

ای سِپیتمان!

[فَرَوَشی های] نخستین آموزگاران کیش و فَرَوَشی های هنوز نا زادگان- سوشیانت های نو کنندۀ جهان- در میان فَرَوَشی های اَشَوَنان، از همه نیرومندترند.

آن که در درازای زندگانی، فَرَوَشی های اَشَوَنان را به خوبی نگاهداری کند و مِهرِ فراخ چراگاه و اَرشتادِ گیتی افزای جهان پرور را به نیکی پاس بدارد- خواه فرمانروایِ یک سرزمین باشد، خواه شهریار کشورها – پیروزترین کسان شود.

فَرَوَشی های نیک توانای پاکِ اَشَوَنان را می ستاییم که با ارادۀ استوار و زورمندی بسیار ، با زبر دستی به زیان دشمنان در کارند و بازوان پُر توان آن بدخواهان را در پَهنۀ پیکار از کار باز دارند.

فَرَوَشی های نیک توانای پاکِ اَشَوَنان را می ستاییم که پیمان شناس، و دلیر و پیروزمند و در برابر نهانگاه های دشمن، ما را پناه بخشند.

پنجم: دادرسی و پاسداری و پدافند از خانه و خانواده

و روستا و شهر و کشور

ما فَرَوَشی های نیکِ توانایِ پاکِ اَشَوَنان را می ستاییم و می سراییم و می خوانیم.

ما فَرَوَشی های وابسته به خانمان و روستا و شهر و کشور را می ستاییم:

فَرَوَشی های نیک توانای پاکِ اَشَوَنان را می ستاییم که زورمند ترین سواران، چالاک ترین پیشتازان، استوارترین پشتیبانان و شکست ناپذیرترین افزارهای رزم اند و آن کس را که بدو روی آورند از تاخت و تاز دشمن نگاه دارند.

فَرَوَشی های نیک توانای پاکِ اَشَوَنان را می ستاییم که در دوستی و در کردار نیکند و مردمان را نیازارند.

فَرَوَشی ها در پهنۀ رزم، برای خانه و سرزمین خویش می جنگند، برای آن جا که خانه و کاشانه داشته اند، آنچنان که گویی دلیر مردی رزم افزار بر میان بر بسته ، دارایی فراهم آوردۀ خویش را پاس می دارد .

نوروز هنگام بازگشت فروشی ها به خانه های ماست!

« نوروز » در روز یکم فروردین ماه و با نام خُجستۀ «هُرمَزد» که همان خداوند جان وخرد است آغاز می شود، ولی روز «هُرمَزد» در ماه فروردین، با روز هُرَمزد در یازده ماه دیگر یک دگرسانی بُنیادی دارد، در روز هُرمَزد از ماه فروردین، آفتاب در گردش سالانۀ خود به جایگاه نخستین می رسد و درازای شب و روز ترازینه می شود، و این روز آغاز بهار است، پس خُجستگی نام هُرمَزد در نخستین روز از ماهِ فروردین، و نخستین روزِ سال، و آغاز زنده شدن زمین، و رویش و بالش گیاهان، و زایش و پویش جانوران، بر گرانمایگی این جشنِ بزرگ ملی می افزاید. به یاد داشته باشیم که کیومرس هم در چنین روزی بر تخت نشست، سخن دُرُست تر این است که بگوییم گیومرت [یا نخستین آدم] در چنین روزی آفریده شد:

پـــــــــــــــــــژوهندۀ نامــــــــــــــــــۀ باستان

که از پـــــــــــــــــهلوانی زنـــــــــــــــــــــد داســـــــــتان

چنین گفت:کایین تخت و کلاه

گـــــــــــــــیومَرت آورد، کاو بود شاه

چـــــو آمـــــد به ماهِ بـــــرّه آفتاب

جهان گشت با فَرّ و آیین و تاب

بتابــــــــــــــید زان سان ز ماهِ بَره

که گیتی جوان گشت از او یک سره

یکی دیگر از انگیزه هایی که نوروز را تا پایگاه بزرگترین جشن ملی ایرانیان فرا بُرده، نزدیکی چند جشن پیاپی در روزهای پیش و پس از نوروز است، مانند: پنجۀ کوچک، پنجۀ بزرگ، گاهنبار ششم، نوروز بزرگ [خرداد روز- ششم فروردین]، ده روز فروردگان [ فرودآمدن فَرَوَشی ها]، جشن سوری، و سرانجام سیزده بدر.

«پنجۀ کوچک» از ده روز مانده به نوروز آغاز می شود و تا پنج روز دنباله دارد، در این پنج روز، خانه و زیستگاه مردمان برای برگزاری هرچه باشکوه تر نوروز آماده، و همه کارمایه های بایسته فراهم می گردد.

گاهنبار

در داستان آفرینش ایرانی اَهوره مزدا آفریدگان خود را در شش گامه به کالبد هستی درآورد .هریک از این گامه ها را گاهنبار (یا گهنبار) و در پهلوی « گاسانبار» می گویند.

گاهنبار یکم آفرینش آسمان

گاهنبار دوم آفرینش آب

گاهنبار سوم آفرینش زمین

گاهنبار چهارم آفرینش گیاهان

گاهنبار پنجم آفرینش جانوران

گهنبار ششم آفرینش مردمان

خوان نوروزی [ هفت سین]

یکی از باشکوه ترین آیین های نوروزی چیدن هفت سین یا گُستردن خوان نوروزی است. گاه بزرگترها با این پُرسش از سوی جوانان و نوجوانان روبرو می شوند که چرا هفت؟.. و چرا سین؟..

پاسخ این پرسش را تنها در گرامی نامۀ اوستا می توان یافت

امشاسپند: به چم : ورجاوندِ جاودانه برنام مهین ایزدان یا گروه مینُویان در آیین مزدا پرستی و چینش آنها چنین است:

وهومن در پارسی امروز بهمن

اشاوهیشتا در پارسی امروز اردیبهشت

خشترَوئیریه در پارسی امروز شهریور

سپندارمذ در پارسی امروز اسفند

هَوروَتات در پارسی امروز خرداد

اَمرتات در پارسی امروز اَمُرداد.

این پرتوهای شش گانه همراه با خود اَهورَه مزدا یا «سپنت مَینُو» شمارۀ ورجاوند و راز گونۀ «هفت» را می سازند.

شمارۀ «هفت» از دیر باز نزد بسیاری از مردم جهان از خجستگی و ورجاوندی ویژه یی برخوردار بوده است. ایرانیان، آسمان و زمین را نیز هفت اشکوبه و هفت لایه می دانستند:

ز سُـم ستـــوران در آن پــــــــهنـــــدشت

زمین شد شش و آسمان گشت هشت!

در همین راستا بود که گسترۀ زمین را نیز به هفت کشور بخش بندی کردند، و دامنۀ کار آنچنان فراخی گرفت که شمارۀ هفت اندک اندک رازگونه شد و از آن: هفت گامۀ رسایی در آیین مهری، هفت خان رستم، هفت خان اسفندیار، هفت شهر عشق ، هفت برادران، هفت اورنگ، هفت کوه ، هفت دریا، و جز اینها… پدید آمدند!.

چرا سین؟

برخی گفته اند که در آغاز هفت چین بوده است، مانند هفت میوۀ چیدنی! گویندگان این سخن برخی از سنگ نگاره های تخت جمشید را فرنودِ بسنده می دانند و می گویند نمایندگان سرزمین های زیر فرمان شاهنشاه ایران هر یک ارمغانی از «چیدنی های» سرزمین خود را به درگاه شاهنشاه ایران ارمغان آورده اند…

این سخن از بیخ و بُن نا پذیرفتنی است!. در نگارۀ بالا به روشنی دیده می شود که تنها دو تن از فرستادگان پیاله هایی در دست دارند( ما نمی دانیم در درون پیاله ها چیست!) پنج فرستادۀ دیگر (اگر آنها را فرستادگان کشورها بدانیم) هر یک چیز دیگری آورده اند.

برخی دیگر گفته اند که در آغاز «هفت شین» بوده است مانند شمع و شهد و شراب و شربت و شیر و شکر و جز اینها.. پس از اسلام چون شراب نا روا دانسته شد، بجای شراب سرکه گذاشتند و «هفت شین» به هفت سین دگرگون شد!

گویندگان این سخن گویا نمی دانند که ایرانیانِ پیشا اسلام هرگز شراب و شهد و شربت نمی نوشیدند!. و شمع نمی افروختند!

آنچه که ایرانیان نوش جان می کردند: «باده» بود! «نبید» بود! «آب ناز»بود. «نوشاک» بود. «مُل» بود!. «نوشِه» بود نه «شراب!» ایرانیان هرگز «شراب» ننوشیده اند که بخواهند آن را بر خوان نوروزی بگذارند و پس از اسلام از روی خوان بردارند و سرکه بر جایش بگذارند!. در شاهنامه که آیینۀ تمام نمای فرهنگ و هستی شناسی ایرانی است کمترین نشان از شراب و شرابخواری نیست:

هوا پر خروش و زمین پر ز جوش

خُنُک آنکه دل شاد دارد به نوش

دِرَم دارد و نان و نقل و «نَبید»

سر گوسپندی تواند برید

پیر شهنامه گوی ما دلش هوای نبید کرده است نه شراب!

«می» روشن و چهرۀ شاه نو

جهان نو ز داد و سر ماه نو

بفرمود تا آتش افروختند

همه اَنبر و زفران سوختند

در اینجا نیز ایرانیان «می» می گسارند، نه شراب!

به هـر جـای، جشنی بیاراستند

می ‌و رود و رامشگران خواستند

جشن نوزایی جهان در هر کرانه یی از ایرانزمین با «می» و «رود» و رامشگران برگزار می شد نه با (شراب!)

دگـر تخـت شـاهـان و آیین بـار

دگر بزم و رود و «می» ‌و میگسار

رزمشان همان بزمشان بود و بزمشان همان رزمشان، و در هر بزم و رزم «می» بود و میگساری! نه شراب و شرابخواری!

می ‌آوردو رامشگران را بخواند

همه کام‌ها با سیاوش براند

همی ‌بود یک چنـد با «رود» و «می»‌

به نزدیک دستان فرخنده پی

گهـی با تهمتـن بُـدی «می» ‌بـدسـت

گهی با زواره گـزیـدی نشست

هزاران نمونۀ دیگر می توان آورد که ایرانیان نژاده هرگز لب به شراب نمی آلودند و شربت نمی نوشیدند!.. مردمی که در زبان شیرین و شکرین خودشان واژه های زیبایی مانندِ: «شیرین آب» – «خوشگوار» و «نوشگوار» داشتند، چرا می بایست «شربت» تازی بنوشند و آن را بر خوان نوروزی بگذارند؟. چرا می بایست بجای «انگبین» پارسی، شهد تازی بر خوان نوروزی بگذارند؟

مردمی که نخستین سازندگان «کندیل» در جهان بودند، و واژۀ «سپندار» را نیز برای آن داشتند چرا می بایست «شمع» عربی برخوان نوروزی بگذارند؟

اینگونه سخن گفتن ها برآمده از نا آگاهی از زبان پارسی و دور ماندن از سرچشمه های فرهنگ ایرانشهری است و شوربختانه بس بسیاران را به گمراهی کشانده است!.

برخی دیگر نیز گفته اند که پیش از اسلام، بویژه در روزگار ساسانی، پیاله های نخش و نگاردار بسیار زیبایی از چین به ایران می آوردند و آنها را به نام آن سرزمین «چینی» می گفتند، واژۀ چینی سپس تر به سینی دگرگون شد. در جشن نوروز میوه ها و شیرینی ها و خوراکی های دیگر را در هفت تا از این سینی ها می چیدند و بر خوان نوروزی می گذاشتند و آن را «هفت چینی» یا «هفت سینی» می گفتند که سپس تر «هفت سین» شد!

این سخن نیز نا پذیرفتنی است، چرا که واژه ی «سینی» بر آمده از بُن واژه ی آسِنAsen است که سپس تر آهن شد. آن پیش دستی ها و پیاله های پر نخش و نگار که از چین به ایران می آوردند ساخته شده از سفال بودند نه از آهن.

شوربختانه از آنجا که بُن این واژه و دگرگشت های آن در چرخه های گوناگون زمان درست شناخته نشدند، برخی از واژه های نادرست دیگر نیز مانند: سینه و سینه بند برای زنان در زبان پارسی ساخته شدند. واژۀ سینه که بر آمده از بُن واژۀ آسِن به چم آهن است، به شوند سختی و آهن گونگیِ آن بخش از اندام آدمی، تنها برای مردان باید بکار برده شود، نه برای زنان که این سختی و آهن گونگی را در آن بخش از پیکر خود ندارند و بجای آن توده یی از «پیه» دارند که «پی ستان» یا «پستان» گفته می شود، نه سینه، و آنچه که پستان را می بندد «پستان بند» است نه سینه بند.

برخوان نوروزی هم هیچ پیوندی میان هفت پیشدستی پر نَخش و نگار چینی با سینی که ساخته شده از آهن یا توپال های دیگر است نمی توان یافت!.

هفت سین نماد پرتوهای هفتگانه ی خداوندی

سبزه- سیر – سُماک- سیب – سنجد- سمنو- سرکه در کنار آنها تنگ آب و ماهی- تخم مرغ – سُنبُل – آیینه – سپندار بر خوان نوروزی من

چنانچه گفته شد، جشن نوروز ریشه در آیین های بسیار کُهن، و هستی شناسی نیاکان فَرمَند ما دارد، از این رو برای یافتن پاسخ این پرسش نیز باید به هستی شناسی ایرانیان باستان روی آورد و کار پژوهش را از میان لایه های تاریک و پنهان فرهنگ ایران آغازید.

اوستا گرامی ترین ماندمان نیاکان ما

در پی یورش تازیانِ بیابانگردِ مسلمان به نیابوم اهورایی ما، و به آب و آتش افکندن همۀ نامه های دانشیک، ارجمندترین نامه یی که از گزند اهریمن دورماند و بدست ما رسید، گرامی نامۀ اوستا بود. ما از راه جستجو در این گرامی ترین یادگار نیاکان خود می توانیم بسیاری از رازهای ناگشوده را بگشاییم.

در سرود سی ام یسنا که از سروده های خود اشو زرتشت ورجاوند است می خوانیم:

اینک سخن می دارم،

برای شما ای خواستاران،

و برای شما ای دانایان،

از دو نهادۀ بزرگ!

و می ستایم،

اهورا و اندیشۀ نیک را،

و دانش نیک و آیین راستی را،

تا فروغ و روشنایی را دریابید،

و به رسایی و شادمانی برسید.

نهاد یا نهاده یک واژۀ پهلوی به چم: بُنیاد – سرشت – خوی- گوهر- منش و جز اینهاست.

پس،

بهترین گفته ها را به گوش بشنوید،

و با اندیشۀ روشن بنگرید،

و هر یک از شما برای خویشتن،

از این دو راه یکی را برگزینید،

و پیش از رویدادِ بزرگ،

هر یک بدرستی آگاه شوید،

و این آیین را بیاموزید و بگسترانید.

در اینجا نیز سخن از « دو راه » یا « دو گزینه » در میان است.

آن دو مَینَوی همزاد که در آغاز،

در اندیشه و انگار پدیدار شدند،

یکی نیکی را می نماید و آن دیگری بدی را،

و از این دو، دانا راستی را برمی گزیند، نه نادان.

مَینُو جهان دیگر، یا جهانی است که پیش از پیکر یابی جهانِ اَستومند بوده و پس از پایان جهان نیز خواهد بود. در پارسی به چم بهشت نیز آمده است.

داشتن «مَینو» تنها ویژۀ مردمان نیست، جانوران و گیاهان و آفریده های بی جان نیز هر یک مینوی ویژۀ خود را در جهان مینُوی دارند.

سپنت مَینیو آفریدگار جهان اهورایی و انگره مینو [پتیاره] آفریدگار جهان اهریمنی، هر یک مَینُوی بخشی از آفرینش اند. چنانچه در این سرود می بینیم، از آن دو بنام دو مینوی آغازین آفرینش یا دو مینوی همزاد یاد شده است.

این دو مَینَوی همزاد در نهاد هر کسی با هم پدیدار می شوند و می بالند. سپنت مَینیو آدمی را به سوی راستکاری، پیمانداری، مهر گستری، شادی پراکنی، کار و کوشش، میهن دوستی، پرستاری از آب و خاک و گیاه و جانور، و کرد و کار نیک بر می انگیزد، و انگره مینو: ناراستی – دروغگویی – آزمَندی – خشم – آزار – درویی – فریبکاری- فرومایگی – پتیارگی – دُشمنیاری – تنبلی – سُستی – کژ رفتاری و آسیب رساندن به آب و خاک و گیاه و جانور را .

و آنگاه،

که در آغاز،

آن دومینو بهم رسیدند،

زندگی و نازندگی را پدید آوردند،

و تا پایان هستی چنین باشد که

بدترین منشها از آنِ پیروان دروغ

و بهترین منشها از آنِ پیروان راستی خواهد بود.

سپَنتَ مَینیو بر خوان نوروزی

سین نخستین وات یا بندواژۀ سپِنتَ Spenta به چم ستودنی – نرمخویی –فروتنی – افزایندگی- مهرجانی و… در برابر اَنگره Angra [دروغ – ناراستی – کاهندگی – تبهکاری -خشم آوری- کینه ورزی- تنبلی- بیدادگری، دشمنیاری و… جز اینهاست.

از آنجا که شمارِ پرتوهای جهانساز خداوندی، هفت است، به نشان این «هفت پرتو اهورایی» یا «هفت امشاسپند»، هفت دهش زمینی مانند: سبزه – سیب – سیر – سمنو – سنجد- سرکه – و سُماک را بر خوان نوروزی می چیننیم.

خوان نوروزی پیش نمونۀ آفرینش گیتی

در داستان آفرینش ایرانی، هُرمَزد پیش از آفرینش گیتی در روشنایی بیکران بر فراز بود و اهریمن در تاریکی بیکران در فرود:

« هُرمَزد به همه آگاهی دانست که اهریمن هست، بر تازد، و جهان را به رشک کامگی فرو گیرد… اهریمن، به شوندِ پس دانشی از هستی هُرمَزد آگاه نبود، سپس از آن ژرف پایه برخاست، به مَرز دیدار روشنان آمد، چون هُرمَزد و آن روشنی نا گرفتنی را دید، به سبب زدار کامگی[خوی ویرانگری] و رشک گوهری باز به جهان تاریکی تاخت ، بس دیو آفرید، آن آفریدگان مرگ آورِ مناسب برای نبرد با هُرمَزد را.

هرمزد چون آفرینش اهریمن را دید – آن آفرینش سهمگین، پوسیده، بد و بد آفریده – او را پسند نیافتاد و ایشان را بزرگ نداشت. پس اهریمن آفریدگان هُرمَزد را دید- آن آفرینش بس ژرف، پیروز و پُر خویشکاری – او را پسند افتاد و آن آفرینش هُرمَزدی را بزرگ داشت.

هرمزد به اهریمن گفت که زمان برگزین تا کارزار را بدین پیمان به نُه هزار سال فراز افکنیم ( زیرا دانست که بدین زمان کردن، اهریمن را از کار بیافکند) و آنگاه اهریمن، به شوندِ نا دیدنِ فرجامِ کار، بدان پیمان هم داستان شد…

هرمزد پیش از آفرینش خدای نبود، پس از آفرینش خدای و سود خواستار و فرزانه و ضد بدی و آشکار، و سامان بخش همه و افزونگر و نگران همه شد… او به ناچار برای از کار افکندن اهریمن زمان را فراز آفرید… ( اساتیر ایران- مهرداد بهار– رویه ۳۲)

هرمزد پیش از آنکه گیتی پهناور را به کالبد هستی درآورد، در سه هزارۀ دوم، پس از پدید آوردن زمان کرانمند، « شش پیش نمونه» از اندامهای گیتی را که : آسمان- آب – زمین – گیاه – جانور و آدمی بودند بساخت:

او نخست، «آسمان» را آفرید برای باز داشتن اهریمن و دیوان.

دیگر «آب» را آفرید برای از میان بُردن تشنگی.

سدیگر، «زمین» را همه مادی آفرید.

چهارم، «گیاه» را آفرید برای یاری گوسفندِ سودمند.

پنجم «گوسفند» را برای یاری مرد پرهیزگار آفرید.

ششم، «مرد پرهیزگار» را آفرید برای از میان بردن و از کار افکندن اهریمن و همۀ دیوان، و سپس آتش را چون اخگری آفرید و بدو درخشش از روشنی بیکران پیوست. سپس باد [هوا] را آفرید به مانندِ تنِ مردِ جوان پانزده ساله که آب و گیاه و گوسفند و مرد پرهیزگار و هر چیزی را ببَرَد و بدارد.

نخست، «آسمان» را آفرید روشن، آشکارا، بسیار پهناور و به «شکل تُخم مرغ» و از خُماهن [=آهن گداخته].

او آفریدگان را همه در درون آسمان بیافرید، چونان دژی و بارویی که آن را هر افزاری که برای نبرد بایسته است در میان نهاده شده باشد، یا بمانند خانه یی که هر چیز در آن بماند.

او بیاری آسمان، «شادی» را آفرید. بدان روی شادی را فراز آفرید که آفریدگان به شادی در ایستند.

سپس از گوهر آسمان «آب» را آفرید به اندازه یی که اگر مردی دو دست بر زمین نهد به دست و پای راه رود آنگاه آب تا شکم او بایستد.

او به یاری آب، «باد» و باران را آفرید.

سدیگر از آب، «زمین» را گِرد، دور گذر، بی نشیب و فراز آفرید و آن را دُرُست در میان این آسمان جای داد...(هزاران سال پیش از گالیله ایرانیان می دانستند که زمین گرد است!)

چهارم، «گیاه» را آفرید، نخست بر میانۀ این زمین فراز رُست، چند پا بالا، بی شاخه، بی پوست و بی خار، و تر و شیرین. او[=آن گیاه نخستین] همه گونه نیروی گیاهان را در سرشت داشت.

او آب و «آتش» را برای یاری گیاه آفرید.

پنجم، «گاو» یکتا آفریده را در ایرانویچ آفرید، به میانۀ جهان، آن گاو سپید و روشن بود چون ماه، برای یاری او آفریده شد آب و گیاه…

ششم «گیومَرت»[کیومرس]را آفرید روشن چون خورشید. گیومرت بر سوی چپ و گاو بر سوی راست هرمزد آفریده شدند…

او این شش آفرینش را به شش گاهنبار بیافرید به سالی که سیسد و شست و پنج روز به شمار است و دوازده ماه و هر ماه سی روز و یک ماه سی و پنج روز. بر هر روزی نام امشاسپندی نهاده شد…

نخست آسمان را آفرید به چهل روز که از روز هُرمَزد، ماه فروردین تا روز آبانِ ماه اردیبهشت[دهم اردیبهشت]. پنج روز درنگ کرد تا روز دی بمهر . آن پنج روز گاهنبار و آن را نام« مَدیُوزَرم» است…

دیگر آب را آفرید به پنجاه و پنج روز که از روز مهر، ماه اردیبهشت است تا روز آبان در ماه تیر. پنج روز درنگ کرد تا روز دی بمهر . آن پنج روز گاهنبار و آن را نام«مَدیُوشَم» است.

سدیگر زمین را به هفتاد روز آفرید که از روز مهر، ماه تیر تا روز اَرد، ماه شهریور است، آن پنج روز را درنگ کرد تا روز انیران. آن پنج روز گاهنبار و او را نام «پَدیشهَه» است.

چهارم، گیاه را آفرید به بیست و پنج روز، از روز هُرَمزد ، ماه مهر تا روز اَرد. پنج روز درنگ کرد تا روز انیران. آن پنج روز گاهنبار و او را نام «ایَاسریم» است…

پنجم گوسفند را آفرید به هفتاد و پنج روز که از روز هُرمَزد، ماه آبان تا روز دی بمهر ماه دی است. پنج روز درنگ کرد تا «روز بهرام» آن پنج روز گاهنبار و و او را نام «مدیارم» است.

ششم، مردم را آفرید که گیومَرت است، به هفتاد روز که از روز رام ، ماه دی تا روز انیران، ماه سپندارمذ است که دزدیده خوانند. او را نام «هَمَسپَهمَدیم» است که او را گزارش این است که حرکت همه سپاه به گیتی پیدا شد… ( اساتیر ایران – مهرداد بهار – رویه های۴۴ تا ۴۷ )

بدین گونه، هُرمَزد در سه هزارۀ دوم (پیش نمونه های آفرینش) را می سازد. در این چرخۀ سه هزار ساله، اهریمن از ترسِ مرد پرهیزگار [گیومرت] به سُستی فرو افتاده است:

« اهریمن هنگامی که از کار افتادگی خویش و همۀ دیوان را از مرد پرهیزگار دید سُست شد و سه هزار سال به سُستی فرو افتاد. در آن سُستی دیوان کماله[دیوان بزرگ] جدا جدا گفتند که: « برخیز پدر ما، زیرا ما در گیتی آن گونه کارزار کنیم که هُرمَزد و امشاسپندان را از آن تنگی و بدی رسَد. ایشان جدا جدا بد کرداری خویش را به گستردگی بر شمردند. آن اهریمن تبهکار آرام نیافت و به شوندِ بیم از مرد پرهیزگار، از آن سُستی برنخاست تا آن که جهیِ تبهکار [دختر اهریمن] در پایان سه هزار سال، آمد و گفت که:« برخیز پدر ما! زیرا من در آن کارزار چندان درد بر مرد پرهیزگار و گاو ورزا هِلَم که به سبب کردار من، زندگی نباید. فَرّه ایشان را بدزدم، آب را بیازارم، زمین را بیازارم، آتش را بیازارم، گیاه را بیازارم، همۀ آفرینش هُرمَزد را بیازارم» . او آن بد کرداری را چنان به فزونی بر شمُرد که اهریمن آرامش یافت…»

(همان رویه ۸۶)

اهریمن نیروی از دست رفته را باز می یابد و برای نبرد با هرمزد آماده می شود. ولی هُرمَزد تنها نیست! اهریمن می پنداشت که با از میان بُردن پیش نمونه ها، آفرینش را به آسانی از میان بر خواهد داشت، نخست به سوی آسمان یورش می برد و می خواهد آسمان را بشکافد، ولی آسمان همانند دژی آهنین در برابر او می ایستد و روشنان آسمان راه بر او می بندند:

« پس بر آب آمد … سپس میانۀ زمین را بِسُفت و درآمد.

پس بر گیاه آمد.

پس بر گاو و بر گیومَرت آمد.

پس بر آتش برآمد. چون مگسی بر همۀ آفرینش بتاخت. جهان را به نیمروز چنان سخت تیره بکرد چونان شب تیره. مینوی آسمان به اهریمن گفت که تا واپسین زمان باید نگهبانی کنم که ترا بنگذارم بیرون شدن.

او بر آب بد مزگی را فراز بُرد، مینوی آب گفت: که پاداش بهمن و اردیبهشت و شهریور را چه کس ایدون به من رسانَد. زیرا اکنون پتیاره آمده است.

او خرفستران را بر زمین هِشت، خرفسترانِ گزنده و زهرآگین چون اژدها، مار ، و کژدم و چلپاسه… از زیادی خرفستران به اندازۀ تیغ سوزنی جای بر زمین نماند.

زمین گفت: آن کینه توزان را بدین آفرینشی که کردندکین من خواهد رسید.

او بر گیاه زهر چنان فراز بُرد که در زمان بخُشکید. مینوی گیاه گفت: به سبب آن بزرگوار «زرتشت» هُرمَزد گیاه را خواهد رویانید.

او آز و نیاز و سیج(بیم نابودی)و درد و بیماری و هوس و بوشاسب [دیو تنبلی] را بر تن گاو و گیومرت فراز هِشت. ( همان رویه ۸۸)

آن پیش نمونه ها از اندام های شش گانۀ گیتی: «آسمان» – «آب» – «زمین» – «گیاه» – «جانور» و «آدمی»، به کالبد هستی در آمدند تا راه بر تاخت و تاز اهریمن بر بندند، بدین گونه نبرد کیهانی نیک و بد آغاز شد (ما هنوز در این چرخه بسر می بریم.)

آنچه را که امروزه ما ایرانیان بر خوان نوروزی می نهیم هر یک نماد یکی از این پیش نمونه های آفرینش اند:

آیینه نماد آسمان روشن، و نماد دین،[نیروی شناخت شایست و ناشایست یا همان وجدان] و نشان خود شناسی و هستی شناسی است… همین آیینه است که با ستایش از کردار و کار نیک، و نکوهش رفتارهای ناستوده، پیاپی به آدمی تلنگر می زند و به یادش می آورد که برای نبرد با پتیارگی های اهریمن به جهان آمده است، نه برای خور و خواب و خوش باشی!..

تــــــــــــــــن آدمــــــــــــــی شــــــــــــــــریف است بـــــه جان آدمــــــیت

نــــــــــــــه هــــــــــــمین لــــــــــــــباس زیـــــــــــــباست نــــــــــــــــشان آدمـــــــیت

اگــــــــــــــر آدمی به چشم است و دهــــان و گــــوش و بینی

چــــــــــــه مـــــــــــــــــــیان نــــــــــــقش دیـــــــــــــــــــوار و مـــــــــــــــــیان آدمـــــــــیت

خور و خواب و خشم و شهوت، شغبست و جهل و ظلمت

حــــــــــــــــــــیوان خــــــــــــــــــــــبر نــــــــــــــــــــــــدارد ز جـــــــــــــــهان آدمـــــــــــــــیت

بــــــــــــــــــه حــــــقیقت آدمـــــــــی باش و گــــــــرنه مــــــرغ باشد

کــــــــــــه هــــــــــــــــــمین ســـــخن بـــــگـــویـــــــــد بــــــه زبــــــان آدمـــــیت

مـــــــــــــگــــر آدمــــــی نــــــــبودی که اســـــــــیر دیــــــــــــــــو مـــــانـــــــــــــدی

کــــــــه فـــــــــــــــــرشته ره نــــــــــــــــدارد بـــــــــــــــه مــــــــــــــقام آدمــــــیت

اگــــــــــــــــر ایـــــــــن درنـــــــــــــــــده‌ خـــــویــــــــی ز طـــبیعتت بـــمیرد

هــــــــــــــمه عُــــــــــــــمر زنـــــــــــــــده باشی بــــــــــــــــه روان آدمـــــیت

رســــــــد آدمــــــــــــــی بـــــــــــــــه جایــــــــــــی که بــــه جز خــــدا نبیند

بــــــــــــــــــــنگر کــــه تـــــا چــــــــــــــه حــــــــــــــــد است مـــــــــــــــکان آدمــــــیت

طــــــــــــــــــــــیران مــــــــــــــــــرغ دیــــــــــــــــــــــدی تــــــــــــــو ز پـــــای‌ بند شهوت

بـــــــــــــــــــــــــــه در آی تـــا بــــــبــــیـــنــــــی طــــــــــــــــــــیران آدمــــــیت

نـــــــــــــــــــه بــــــــــــــــــــــیان فـــــــــــــــضل کــــــــــــــردم که نصیحت تو گفتم

هـــــــــــــــــــــــم از آدمــــــــــــــــــــی شــــــــــــــــنـــــــیــــــــــدیــــــــــــــم بـــــــــــیان آدمــــیت

تخم مرغ نماد پیش نمونۀ آسمان است که بسیار پهناور و به [شکل تُخم مرغ] و از آهن گداخته آفریده شد.. تخم مرغ را نماد تخمه و نیروی باروری و زایندگی نیز دانسته اند.

سبزه نماد پیش نمونۀ گیاه و نشان شادابی و سرسبزی و نوشوندگی است… بخش زیرین سبزه که ریشه های به هم بافته و در هم تنیده دارد نماد خاک است و زمین.

تنگ بلور پیش نمونۀ آب است که همانند یک چکه بزرگ آفریده شد.

ماهی نماد پیش نمونۀ جانداران، نشان جَهش و جُنبش گیتی، و پویش نا ایستای هستی است.

ما «مردم» که در پیرامون خوان نوروزی گرد می آییم، نماد پیش نمونه گیومرت[آدم نخستین] هستیم.

سیب را نماد باروری و زایش دانسته اند.

سنجد نماد مهر و دلدادگی، و پیش زمینه باروری وزایندگی است.

سُماک و سیر و سمنو نماد چاشنی و برانگیزندۀ شور زندگی اند.

سکه را به نشان امشاسپند شهریور که نگهبان توپالهاست، با آرزوی فزونی یافتن دارایی بر خوان نوروزی می نهند.

«کندیل» یا «سپندار» [شمع] نماد پیش نمونۀ آتش، و نشان روشنایی و گرمای زندگی و شادکامی است.

چهارشنبه سوری یا

پیشوازینۀ گل سوری[=گل سرخ]

آمد نوروز ماه با گل سوری به هم

باده ی سوری بگیر، بر گل سوری بچم

زلف بنفشه ببوی، لعل خُجسته ببوس

دست چغانه بگیر، پیش چمانه به خم

“منوچهری دامغانی”

Top of Form

در شب جشن سوری، گاه سه خرمن کوچک آتش به نشان سه اندرز گرانمایۀ اشو زرتشت ورجاوند: «اندیشۀ نیک» – «گفتار نیک» و «کردار نیک» و گاه هفت خرمن کوچک آتش به نشان هفت امشاسپند: «هرمزد»، «وهومن»، «اردیبهشت»، «شهریور»، «سِپَندارمذ»، «خُرداد» و «اَمُرداد»، با آیین های ویژه می افروزند و همراه با شادمانی و گرامیداشت آتش، تندرستی و شادکامی خود را از فروزه های آسمان سای آن خواستار می شوند.

حاجی فیروز و پیوند آن با سیاوش

“دکتر مهرداد بهار ”

معنای نام سیاوش، [در اوستا: syava. arsan] را دارنده ی اسب سیاه دانسته اند، در ادبیات ودایی اشاره یی بدو وجود ندارد. در متن های اوستایی سخن از قتل او می رود، و پسرش ، کیخسرو انتقام خون او را می گیرد. او یکی از کیانیان و پسر کیکاوس است.

در روایات دوره ی میانه و آثار بازمانده ی ماوراء النهرین نیز شخصیت و موقعیت جا افتاده یی دارد. ظاهراً آیین های عزاداری وسیعی بیاد او هر ساله در ماوراءالنهر بر پا می شده است.

آنچه محقق است، آیین های سیاوشی و شخصیت او با آیین های عزاداری و نوروزی بین النهرین پیرامون شخصیت خدای شهید شونده ی برکت و باروری مربوط است.

نگاهی یه آیین های رایج در بین النهرین در هزاره ی دوم و اول پیش از مسیح ، ما را با مراسمی که در آنجا و محققاً در نجد ایران، در حوالی سال نو و آغاز بهار انجام می یافته است آشنا می کند.

در آغاز دوره ی تاریخی، آیینی عظیم به گرد الهه ای سخت محبوب به نام اینین، یا اینانا، و همسرش خدایی بنام دوموزی وجود داشت. دوموزی خدای محبوب، آرام و دوست داشتنی ی سومریان بود و موقعیتی ویژه به عنوان خدای میرنده داشت، و هر سال آیین مرگ و حیات مجدد او را بر گزار می کردند. این آیین بسیار کهن که با امر کشاورزی و دامداری در آسیای غربی مربوط است، در همه ی پهنه ی فرهنگی آسیای غربی، از سَند و ماوراءالنهر تا مصر و یونان وجود داشته است. مدارک و اسناد ما در باره ی بین النهرین، آسیای صغیر، سوریه، یونان و مصر فراوان است، ولی مدارک مربوط به شرق بین النهرین، یعنی نجد ایران، دره ی سند و ماوراء النهر، در حد کمال گروه غربی نیست، اما به هر حال، گویای ماجراست . علت عمومیت چنین آیینی را در این پهنه ی فرهنگی باید در نوعی رابطه ی کهن جوامع کشاورز و دامدار در این پهنه با یکدیگر، و در نوعی محیط زیست عموماً شبیه به یکدیگر دید. در بخش عظیمی از غرب آسیا، در فصولی از سال باران ها متوقف می شود و باعث بر خاک افتادن گیاه می گردد، تا دوباره فصل بارِش آغاز شود و گیاهان مجدداً سر از خاک بر آورند و زندگی را از نو آغاز کنند.

انعکاس این جریان مکرر طبیعت در تفکر اسطوره یی ، به صورت الهه ی مادر یا همسری آسمانی در آمده است که اغلب سبب مرگ فرزند یا شوی آسمانی خویش می شود، و سپس، در پی گریستن های خویش، که همان باران های دوباره است، فرزند یا همسر خویش را باز می یابد. گمان می رفت که شرکت و یاری مردم در عزاداری و گریستن های الهه ی آب در مرگ فرزند، یا شوی خویش، به بازگشت این ایزد برکت بخشنده از جهان مردگان یاری می رساند. در این مراسمِ خود آزاری، زخم بر خویش زدن و نمایش های غم انگیز که گویای مرگ آن خدای نباتی برکت بخشنده بود، رواج داشت، و سپس چون ایزد برکت بخشنده باز می آمد، سال نو آغاز می شد. جشن ها برپا می داشتند و شادی ها می کردند. اگر مردم در چنین مراسمی به کمال شرکت نمی جُستند، گمان می رفت که برکت از کِشت و دام و همه ی تولید برود، و به عکس، شرکت دُرُستِ مردم در عزاداری و جشن های بعدی سبب تسجیل این جریان مکرر طبیعت خواهد شد.

طبعاً ، این استوره و آیین در هر سرزمینی، در محدوده ی جغرافیایی فرهنگ آسیای غربی، به صورتی در آمده بود. از آیین ایزیس و ازیریس در مصر و آیین دیونیسوس در یونان گرفته، تا آیین سیاوش در ماوراءالنهر و خراسان بزرگ و داستان رامایانه در هند، ما با انواع و اشکال این اسطوره و آیین روبرو هستیم .

ظاهراً در نجد ایران و دره ی سَند، و به ویژه در ایران که تمایل عمومی بر فرود آوردن گروهی از خدایان آسمانی به زمین، و تبدیل اساطیر خدایان به حماسه های شاهان و پهلوانان بود، راما و سیاوش از جهان خدایی به جهان انسانی در آمدند.

سیاوش به کلی شکلی انسانی گرفت و فرزند کیکاوس و پدر کیخسرو شد، در حالی که در دره ی سَند، راما، در پی یکی از پیکر گرفتن های ویشنو، صورت انسانی می یابد و به شکل راما یا رامه ظاهر می شود.

در هند، چون ویشنو، خدای خورشیدی، به صورت رامه ظاهر می شود، به صورت شاهزاده یی در سرزمین ایودهیا Ayodhya در می آید تا خُلقیات مردم را از طریق پند و اندرز و نمونه ی زندگی خویش اصلاح کند.

شاه دشرتهه Dasharatha به دومین همسر خود قول داده بود که هرگاه همسرش آرزویی را که در دل دارد، بیان کند، وی آن آرزو را برآورده سازد.

زمان بسیاری گذشت، شاه پیر و کور شد و تصمیم گرفت رامه ، پسر بزرگ خود را که از همسر نخستین داشت ، بر جای خویش بنشاند. اما همسر دوم به شاه گفت که آرزومند است تا پسر خود وی ، بهرته Bharata به سلطنت رِسَد و راما برای چهارده سال رانده شود. بدین گونه بود که راما با همسرش سرزمین پدری را ترک کردند تا پس از چهارده سال بازگردند. راما مظهر اطاعت، دلاوری ، نرم خویی، و ثبات رای بود. او به هرکجا می رفت، در پی گام هایش گیاهان می رُستند و گلها می شکفتند.

ویشنو خدای خورشید

راما خدای پیکر یافته در کالبد آدمی

کاوس شاه نیز در میان همسران خود دو همسر داشت که یکی مادر سیاوش بود و دیگری سودابه همسر سخت محبوب وی. سیاوش مظهر نجابت، دلاوری، اطاعت، نرمخویی و ثبات رأی بود و می بایست جانشین پدر گردد، اما عشق سودابه به وی ، که با اصل روایت بین النهرینی نزدیکتر است، سبب شد که شاهزاده ی کیانی عملاً از سرزمینش طرد شود.

در هر دو داستان، هر دو شاهزاده به نبرد قدرتی بیگانه می روند و پیروز می شوند. در داستان رامایانه ، راما سرانجام باز می گردد. در روایت ایرانی سیاوش کُشته می شود، ولی کیخسرو که صورت حیات مجدد سیاوش را دارد، به ایران باز می گردد و هر دو به سلطنت می رسند. سبز شدن گیاهان در پی گل های رامه و روییدن گیاه از خون سیاوش مُعَرِف ذات ایزدی و برکت بخشندگی ایشان است.

طبعاً، دو داستان تفاوت هایی با یکدگر و با نمونه های بین النهرینی و آسیای غربی خویش دارند، ولی این امر در وام دهی و وام گیری فرهنگی امری طبیعی است. نمونه های دیگر آسیای غربی نیز دقیقاً یکسان نیستند.

در این دو داستان همسران دوم شاهان مظهر الهه آب ، دو شاهزاده مظهر خدای نباتی، طرد شدنشان مظهر مرگ خدای نباتی برکت بخش و سلطنت مجددشان حیات مجدد خدای یاد شده است.

در این میان، جالب توجه نام سیاوش است و ارتباط آن با موضوع مرگ و زندگی مجددِ خدای نباتی . نام سیاوش در اوستا دارای دو جزء است: « سیاوه» به معنای سیاه و «ارشن» به معنای مرد، قهرمان و خرس. بدین ترتیب می توان سیاوش را مرد سیاه یا قهرمان سیاه هم معنا کرد. این معنا با داستان مرگ و حیاتِ مجددش می خواند.زیرا رنگ سیاه چهره ی او نمایش بازگشت وی از جهان مردگان است. اگر توجه کنیم که آیین مرگ و حیات سیاوش به قبل و بعد از نوروز می افتاده است، و به یاد آوریم که ما به هنگام نوروز نمایش های حاجی فیروز را بر پا می داریم که مردی سیاه چهره با جامه ی سرخ به سرود و پایکوبی می پردازد، می توانیم توجیهی عینی نیز برای معنا کردن نام سیاوش داشته باشیم. حاجی فیروز، در واقع و در اصل سیاوشی است که پیروز از جهان مردگان بازگشته است. جامه ی سرخ او حیات مجدد او و چهره ی سیاهش مظهری از مرگ و بازگشتنش از جهان مردگان است.

اگر توجیهات ما دُرُست باشد، دیده می شود که داستان سیاوش و کیخسرو هم اساطیری است، فقط به عکس روایات دیگر پیشدادی و کیانی، این روایت اصلی بومی و بسیار کهن تر دارد و هند و ایرانی نیست و دقیقاً با اسطوره و آیین شهادت خدای نباتی در فرهنگ آسیای غربی مربوط است و به شکلی ویژه که در شرق نجد ایران و دره ی هند وجود داشته، دیده می شود.

این گونه آیین شهادت، به اشکال گوناگون، هنوز هم در نجد ایران وجود دارد که با روایاتی دیگر، گاه تاریخی و دینی ، مربوط گشته، گاه به کلی بُن اساطیری خویش را از دست داده، و گاه همچنان اساطیری مانده است.

داستان رفتن سیاوش به توران زمین، دوستی با افراسیاب، ازدواج با دختر وی، ساختن کنگ دژ و سیاوش گرد محتملاً ربطی به اسطوره و آیین بین النهرینی ندارد، گر چه مرگ سیاوش و روییدن گیاهی از خون وی و داستان کیخسرو عملاً جزیی از بخش اول روایت سیاوشی است .

نیز ناگفته نماندکه سلطنت پر تقوای کیخسرو و فرمانروایی بی خردانه ی کاووس در شاهنامه دو الگوی سلطنت در فرهنگ ماست، و قرار گرفتن این دو الگو در کنار هم، در شاهنامه، نمونه یی از روشِ آموزش غیر مستقیم و بسیار مؤثر الگوهای رفتاری در ادبیات ماست.

نفرت فردوسی از الگوی کیکاوسی و ستایش وی از الگوی کیخسروی نشانه ی روشنی است که فردوسی به مطلق سلطنت نمی اندیشد، بلکه او فقط به نمونه ی پر تقوای آن نظر دارد و آن را می ستاید. (مهرداد بهار- جستاری در فرهنگ ایران – رویه های ۹۳ تا ۹۷ )

نوروز، زمان مقدس

” دکتر مهرداد بهار”

زمان در دیدگاه مردم روزگاران کهن به دو گونه ی مقدس و نامقدس بخش می شد. زمان مقدس آن بود که به کارهای مقدس ایمانی می پرداختند، و زمان نامقدس آن بود که در گذران کارهای روزمره به کار می رفت. زمان مقدس خود نیز به چند گونه بخش می شد. یکی زمانی بود که در کارِ بجای آوردن بایسته های دینی مانند نمازها، و خواندنِ سرودهای دینی سپری می گشت، و دیگری زمانی بود که در گذر آن با تکرار برخی کارها که در نمونه کهن اسطوره یی بودند، می کوشیدند با بازسازی صحنه های آن و قایق دوردست که توسط خدایان در آغاز خلقت انجام یافته و گاه توسط قهرمانان پیشین در گذشته های دور و آغاز پیکر یابی قوم و قبیله رُخ داده بود خود را با خدایان و قهرمانان افسانه یی خویش یگانه سازند و به اصل و منشأ خویش بازگردند. در این گونه زمانهای مقدس معمولا نمایشهای مذهبی و آیینی برپا میشد که گاه نموداری از شادی، و گاه عزاداری بود، و سرانجام زمانی بود که یادآور ریتم های کیهانی مانند فرارسیدن هلال ماه یا ورود خورشید به برج جدی و حمل.

مردم روزگاران کهن می کوشیدند تا آنجا که در توانشان باشد دامنه ی زمانهای مقدس را بگسترانند و از دامنه زمان های نامقدس بکاهند.

اما تقدس زمان های مربوط به ریتم های کیهانی و طبیعی به معنای ستایش جَنبه های فیزیکی پدیده های کیهانی و طبیعی نبود. انسان عصر کهن که کیفیات جهان را قیاس از خود گرفته بود، همه ی پدیده های جهان را دارای جان و روان می انگاشت و آنچه او را به ستایش و نیایش وامیداشت، روح جهان و جان آن بود. در واقع ستایش پدیده های ریتمیک و پدید آمدن آیینهای ستُرگِ وابسته به آنها به سبب اعتقاد به وجود متافیزیکی آنها بر اساس معتقدات دینی – ایمانی انسانِ اعصار کهن بود. امر اساسی در جهانِ گیاهان، تولدِ گیاه، باززایی طبیعت و نو شدن زندگی بود و نه صرفاً سبز شدن دانه و جوانه زدن گیاه، و نیز امر اساسی، مرگِ گیاه بود نه پژمردن آن، هر هلال ماه زاده شدن دوباره، و هر ناپدید شدنِ ماه، مرگ دوباره ی آن بود. حتی گاه گمان می رفت که خورشید هر روز زاده می شود. بدین گونه طبیعت، ژرفا، گسترش و معنایی بسیار وسیع تر از آن داشت که انسان زمان ما باور دارد.

ضمنا باید توجه کرد که معنای هر رویداد ریتمیک طبیعی و کیهانی از این نیز وسیع تر بود. باور بر این بود که هر رُخداد کیهانی و طبیعی که هر ساله تکرار می شود، دقیقا تکرار همان چیزی است که در ازل رُخ داده است. بنا بر این، آیین های وابسته به زمان مقدس رُخداد های ریتمیک نیز می توانست با نمایش هایی توأم باشد که با اجرای آنها زمان اسطوره یی و آغازین به زمان حاضر و ابدی تبدیل می گشت.

اما همان گونه که برداشت انسان اعصار کهن از خود کلیّت می یابد و انسان، جهان را نیز چون خود می انگارد، برداشت وی از جهان نیز بر زندگی او مؤثر می افتد. از جمله وجود این ساخت ریتمیک جهان، به احتمال قوی، باعث پدید آمدن نظم و سامان دقیق در برگزاری نیایش ها، عبادات و آیین های انسانی شد و پدید آوردن نظم و قانون، و هنجار، به صورت خویشکاری و ویژگی خدایان و نمونه های زمینی ایشان، فرمانروایان، در آمد.

از نتایج دیگر این توجه به نظم و قانون کیهانی و طبیعی پدید آمدن گاهشماری بود که نه تنها در برآوردن نیازهای مادی مانند کاشت و برداشت، بلکه در امور ایمانی نیز یاور بزرگی برای انسان بود، هرچند باید یادآور شد که اموری چون کاشت و برداشت و مانند آن، هرگز از دایره امور دینی خارج نبود. وجود رنگی دینی و ایمانی در تقویم ها و نام روزها و ماهها گواهی بر تقدس گاهشماری و ارتباط آن با زمان مقدس ریتمیک است.

جشن های مربوط به زمان مقدس ریتمیک گاه ماهانه، مانند هلال ماه، و گاه سالانه مانند نوروز، مهرگان، و جشن سده بودند و ازلی و ابدی به شمار می آمدند. اما برگزاری بعضی از اینگونه جشنها که ماهیتی فصلی دارند، هدفی اضافی نیز داشتند: برگزاری دقیق و مناسب این جشن ها انسان را قادر می ساخت تا زمان نامقدس گذشته و خطا های فردی و اجتماعی گذشته ی خود را پشت سر بگذارد و از میان بردارد و روزی نو و روزگاری نو بسازد. در واقع برگزاری این جشن های فصلی و سالانه یک دوره ی زمانی را در می نوشت و دوره نوینی را می گشود و به باززایی زمانی دیگر و تولدی دیگر یاری می رسانید.

این پدیده ی ویژه در کار نو شدن چرخه ی زمانی یا سال نو به سبب ارزش ژرفی که در زندگی معنوی مردمان علاوه بر جنبه مادی در هم تنیده با آن داشته است، سبب پدید آمدن یک رشته آیین ها و سُنت های پربار و غنی گشته است که به نحوی شگفت آور در میان جوامع گوناگون بشری مُشترک است و این اشتراک در واقع همانند جوامع بشری نسبت به کُنش واحد طبیعت پیرامون ماست. از جمله ی این آیینها و سُنن میتوان از:

1. پاکسازی محیط، پاکیزه کردن خویش، اقرار به گناهان، بیرون راندن دیوان و شیاطین از خانه و کاشانه و روستا به یاری اوراد و ادعیه و جز آن…

2. فروکُشتن و برافروختن دوباره ی آتش ها…

3. راه افتادن دسته هایی با صورتک های سیاه (وجود صورتک سیاه محتملاً معرف روان مردگان است) و رفتن به سوی مرزهای خانه و روستا و به سوی دریا یا رودخانه به هنگام پایان راهپیمایی…

4. پدید آمدن مسابقات پهلوانی مانند کُشتی و جز آن…

5. برپا کردن عیاشی ها و برآشفتن نظم معمول و اجرای مراسم اُرجی در برخی جوامع یاد کرد.

طبعاً همه ی این مراسم در همه ی گوشه و کنار جهان به یک جا و به یک شکل برگزار نمی شده و نمی شود، و نیز این فهرست پنج گانه، همه ی گوشه های این آیین سال نو را در بر نمیگیرد. اما به هر حال، به هر کجا و به هر شکل که باشد، این مراسم همان اصول کلی را در بر دارد که عبارت است به فراموشی سپردن و از میان برداشتن آثار گذشته و نو کردن زمانه است.

بدین گونه می توان کلیات این گفتار را در مورد جشنهای سال نو چنین طبقه بندی کرد: این جشنها دارای سه جنبه اند و آنها را از این نظر باید مطالعه کرد:

1. از نظر دیدگاه

2. از نظر اساطیر پیرامون آن ها

3. از نظر آیینی.

درباره ی هدف کلی و دیدگاه های عمومی مربوط به برگزاری این سُنت سخن گفته شد، اما اسطورههای پیرامون این جشن ممکن است در هر سرزمینی نسبت به مرز و بوم دیگر متفاوت باشد.

با این همه در این مورد نیز کلیاتی مُشترک در میان اقوام بشر دیده میشود. معمولاً اعتقاد انسان اعصار کهن بر این است که در آغاز آشفتگی بود و نظمی و شکلی وجود نداشت. سپس خداوند یا گروه خدایان هستی را از درون این آشفتگی فراز آفریدند و آن را دارای نظم و آیینی استوار ساختند.

آیین های آغاز سال نو نیز معمولاً با تکراری از آشفتگی و سپس نظم نخستین جهان همراه است. معمولاً قبل از آغاز سال آتش ها باید کشته شود و نظم و قانون در خانه و روستا و دیار از میانه برخیزد. نیز پدید آمدن مراسم بازگشت مردگان که به صورت ظاهر شدن افرادی با صورتک های سیاه در کوچه و خیابان جلوه میکنند خود نمادی برای از میان رفتن نظم و قانون و مرز های هستی و نیستی و مرگ و زندگی است.

در ایران باستان و هنوز هم در ایران به هنگام نوروز بسیاری از این آیین ها و پاک ساختن خانه و کاشانه، که آن را خانه تکانی می نامیم عمومیت دارد. هنوز هم در شب پیش از عید گرمابه ها پُر از مشتری است و در آغاز سال پاکیزه باشند. افروختن شمع تازه بر سر سفره عید یا روشن کردن چراغ بازمانده آیین افروختن آتش است البته می توان باور کرد که فرو کُشتن آتش ها به سبب احترامی که از آنِ آتش بوده است، در ایران مرسوم نبود و فقط به برافروختن آتشی تازه می پرداختند. فراخواندن نامه های دینی به هنگام آغاز سال نو سال دقیقاً می توانست سبب آن شود تا دیوان و شیطان از محیط خانه روستا و شهر و کشور بیرون رانده بشوند، و درست به هنگام تحویل سال از خداوند بخشایش گناهان خواستن به معنای ترک گذشته و آغاز حیاتی نو است.

حاجی فیروز

از سنت راه افتادن دسته ها با صورتک های سیاه، آنچه در ایران بازمانده مراسم حاجی فیروز است با صورتهای که به عمد سیاه گشته است. ارتباط نوروز و مردگان را هنوز هم مردم ما با دیدار پیش از عید از گور مردگانشان و افروختن چراغ بر گورها و از مراسم برادران زرتشتی در مورد گذاشتن غذا در بام ها برای فَرَوَشی مردگانشان می توان دریافت.

فروردین یشتِ اوستا مُعَرِف و بازگوی اعتقاد مردم و بازگشت مردگان به خانه و کاشانه ی خویش است که به هنگام آغاز فرودین انجام می یافته است و خود نام فروردین در ارتباط بافَرَوَشی هاست که در اساطیر ما بعضی از وظایف عمده ی ارواح مردگان در اساطیر ملل دیگر به عهده ایشان افتاده است.

در مورد مسابقات و زور آزمایی ها که نماد نبرد خدایان و دیوان است، می توان هنوز هم به روستاها رفت و به تماشای این نبرد ها نشست و لذت برد. حتی در این روزها خروس ها را نیز با یکدیگر به نبرد وامی دارند، مهم مبارزه تن به تن است.

سیزده بدر

گذشته از این نکته ها نکته ی دیگری نیز در مورد عید نوروز قابل بحث است. چرا نوروز دوازده روز است؟ و سبب وجودی سیزدهم عید چیست؟ چرا کار کردن و پرداختن به امور جاری در این روز نحس است؟

زیر تاثیر نجوم بین النهرینی، اساطیری نجومی در ایران شکل میگیرد که بنابر آن هر یک از دوازده اختر که خود بر یکی از بُرج های دوازده گانه حاکم است، هزار سال بر جهان حکومت خواهد کرد. بدین روی عمر جهان دوازده هزار سال است و در پایان دوازده هزار سال، آسمان و زمین در هم خواهد شد. محتملاً این اسطوره خود نیز ریشه ی بابلی دارد و ظاهراً باور بر آن بوده است که پس از دوازده هزار سال آشفتگی آغازین باز می گردد. به گمان انسان اعصار کهن آنچه که در کیهان بزرگ(هستی) رخ میداد در کیهان کوچک( در جهان انسانی) نیز رخ می داد، این عقیده ریشه از همان جا دارد که گفتیم انسان تنها قادر به شناخت نسبی خود بود، جهان را قیاس از خویشتن می گرفت و گمان می کرد کیهان بزرگ همچون اوست. با این باور بود که سال دوازده ماهه را توجیه می کردند. طبعاً عوامل نجومی دیگری چون گردش ماه در این امر و پدید آمدن سال دوازده ماهه مؤثر بوده است. اما توجیه اساطیری سال دوازده ماهه بر اساس عمر دوازده هزار ساله ی هستی بهترین توجیهی به نظر میرسید که در چارچوب اعتقادات کُهن میگُنجید. جشن های دوازده روزه ی آغاز سال نیز با این سال دوازده ماهه دوره ی دوازده هزار ساله ی عمر جهان مربوط است. انسان آنچه را که در این دوازده روز پیش میآید سرنوشت سال خود می انگاشت.

سبزه های نوروزی

از پیش از نو روز انواع دانه ها را می کاشتند و هر دانه یی که در طی دوازده روز بهتر و بیشتر رُشد می کرد، آن دانه را برای کاشت سال به کار میبُردند و گمان داشتند اگر روز های نوروزی به اندوه بگذرد، همه ی سال به اندوه خواهد گذشت. بسیاری از این باورها هنوز برجاست، کوتاه سخن اینکه دوازده روز آغاز سال نماد و مظهر همه ی سال بود .

اما اگر در پایان دوازده هزار سال جهان در هم می شد و آشفتگی نخستین باری دیگر باز می گشت، و اگر به نشان آن، در پایان سال نظم و قانون از میان بر می خاست، پس در پایان دوازده روز نیز یک روز نشان آشفتگی نهایی و پایان سال را بر خود داشت. در این روز کار کردن و نظام عمومی را رعایت کردن نیز از میان بر می خاست. (مهرداد بهار جستاری چند در فرهنگ ایران – انتشارات فکر روز- رویه های ۲۲۱ تا ۲۲۸)

نوروز بمانید که ایّام شمایید

آغاز شمایید و سرانجام شمایید!

آن صبح نخستین بهاری که ز شادی

می آورد از چلچله پیغام، شمایید!

آن دشت طراوت زده آن جنگل هشیار

آن گــــنبد گـــــــــردندۀ آرام شمایید!

خورشید گر از بام فلک عشق فشاند

خورشید شما، عشق شما، بام شمایید!

نوروز کهنسال کجا غیر شما بود؟

استورۀ جمشید و جم و جام شمایید!

عشق از نفس گرم شما تازه کند جان

افسانـــــــۀ بـــــــهرام و گل انــــــــدام شمایید!

هم آینۀ مهر و هم آتشکدۀ عشق

هــــم صاعــــقۀ خشمِ بــــهنگام شمایید!

امروز اگر می چمد ابلیس، غمی نیست

در فنّ کمین حوصله ی دام شمایید!

گیرم که سحر رفته و شب دور و دراز است

در کوچه ی خاموش زمان، گام شمایید!

ایّـــــــــــــام ز دیــــــــــــــدار شمایـــــند مــــــــــــــبارک

نــــــــــــوروز بمانـــــید که ایّـــــام شمایید!

پیرایه یغمایی- سیدنی استرالیا

پانویس:

1. دوزخ: در اوستا «دوژانگه» یا « دوژانگهو» به چم « جهان بد»، « جهان زشت»، « زندگی بد»، «کنام اهریمن» و جای گناهکاران و گمراهان و دروغگویان در زندگی پس از مرگ است. آن را« خانمان دروغ»، « سرای دروغ » و « کنام دروغ » نیز گفته اند. در برابر آن بهشت است که آن را « سرای درخشان مینو»، «بهترین سرای» ، «بهترین زندگی» و « پاکترین سرای» گفته اند . دوزخ ایرانی هیچگونه همانندی با جهنم در دینهای ابراهیمی ندارد. همانگونه «سرای درخشان مینو» در هستی شناسی ایرانیان باستان کمترین همانندی با « جَنت=سرای خوشگذرانی» که در قرآن آمده ندارد.

بُن مایه ها:

اوستا، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه

شاهنامه فردوسی

جُستاری چند در فرهنگ ایران – مهرداد بهار

دانشنامۀ مزدیسنا- جهانگیر اوشیدری

پژوهشی در اساتیر ایران – مهرداد بهار

فرهنگ ایران- ابراهیم پور داوود

______________________________________________________________________________________________________

      بزرگداشت از نوروز دل افروز 1404 خورشیدی

از طرف دانشجویان دانشکده ژورنالیزم دانشگاه آنلاین بانوان افغانستان

گزارش از: عبیره کریمی
دانشجو صنف اول سمستر دوم دانشکده ژورنالیزم دانشگاه بین‌المللی آنلاین افغانستان.

بنام خداوند بخشنده و مهربان!

گزارش از برگزاری جشن نوروز دل افروز، با ارایه سخنرانی دانشجویان دانشکده ژورنالیزم تحت رهنمایی دکتر شکرالله کهگدای رئیس دانشکده ژورنالیزم برگزار شد. جا دارد صمیمانه سپاسگزارم کنم از استاد کهگدای بزرگوار بابت همکاری و زحمات شان برای برگزاری این برنامه نو روزی.

نو روز یکی از کهن ترین جشن های مردمان آریایی است که همه ساله با آداب و رسوم خاصی گرامی داشته می شود. در این گزارش، به بررسی اهمیت نو روز نحوه‌ برگزاری افغانستان می پردازم.
برنامه نوروز دل افروز با ترجمه آیه قرآن مجید توسط شهین شهریار دانشجوی صنف دوم دانشکده ژورنالیزم آغاز گردید وپس از آن سرود ملی کشور عزیز ما افغانستان بخش شد. در نخست دکتر عبدالرحیم اسدی رئیس آکادمی بین المللی آنلاین افغانستان، پیام و نو روز تبریکی خود را تقدیم حضار در برنامه کرد. بعد از آن دکتر احمد سعادت، رئیس دانشگاه بین‌المللی آنلاین افغانستان سخنرانی ارزشمندی را به خوانش گرفت.
در قسمتی از محفل دکتر شکرالله کهگدای رئیس دانشکده ژورنالیزم سخنان زیبای خود را آغاز کرده با پیام مملو از عشق به نو روز و تبریکی سال آینده را سالی پر سعادت، خوشبختی برای همه آرزو کرده گفت :

به نام خداوند جان وخرد گزین اندیشه برتر برنگذرد

نوروز دل افروز , بهاران شگوفه باران و سال نو خورشیدی را به همه نوروز باوران خوب ما , صمیمانه شادباش گفته زندگی تان را پر از شادمانی و شاد زیستی و شگوفایی می خواهیم.

جشن گیری و برگزاری میله های خوشی آفرین نوروز دل افروز , جشن سده, شب یلدا, چهارشنبه سوری و دیگرانش, هیچ ضربه یی به هیچ باور و آیینی نمی رساند بلکه نمادی از پندار نیک, گفتار نیک وکردار نیک است و اگر ایمان آنهایی که چنان سست, لرزان و بی پایه و بی مایه باشد که با برپایی شادمانی ها و تماشای خوشی های مردم در این جشن ها بلرزد, بگویید بلرزد.

فشرده اینکه: کدام شاعر ونویسنده و آواز خوان نیست که نوروز دل افروز رابه فال نیک نگرفته باشد. شهید احمدظاهر الماس پردرخشش ساز وآواز حوزه تمدنی آسیای میانه , چه خوش خوانده : اگر بهار بیاید - ترانه ها خواهم خواند, ساربان با صدای زیبایش خوانده: بهار آمد بیا ای نوبهار من کجایی تو, و بشنوید که بانو هنگامه و وحید قاسمی چه ولوله وشور ومستی رابراه انداخته اند که میگویند: هله نوروز آمد,هله نوروز آمد, جشن جمشیدی ما شاد وگل افروز آمد, هله نوروز آمد,مد,آ یعنی چرا آرام نشسته اید به پا برخیزید و جشن و شادمانی و پایکوبی نمایید که نوروز دل افروز آمده است.

پس , نوروز دل افروز ، یکی از کهن‌ترین جشن‌های آریایی های پاک نژاد و میراث فرهنگی بشریت، ریشۀ عمیق در تاریخ و ادبیات ایرانشهر دارد. این جشن به عنوان آغاز سال نو و بازگشت طبیعت به زندگی، نمادی از زایش، تجدید حیات، و امید است. اشعار نوروزی بخش مهمی از ادبیات قند پارسی را تشکیل داده است و شاعران برجسته پارسی گوی در طول سده ها، این جشن را ستوده‌اند.

اشعار نوروزی در ادبیات قند پارسی سرشار از زیبایی، حکمت و نمادهای از فرهنگ گشن بیخ و پرمایه ما آریایی ها است.

در شاهکار جهانی شاهنامۀ حکیم فرزانه ابوالقاسم فردوسی طوسی یعنی شناسنامه ما پارسی زبانان, به نوروز به‌عنوان جشن خوشی بخش آریایی ها اشاره شده و آن را در ارتباط با پادشاهی جمشید جم توصیف کرده است:

به جمشید بر گوهر افشاندند
مر آن روز را روز نو خواندند

بزرگان به شادی بیاراستند
می و جام و رامشگران خواستند

چنین جشن فرخ از آن روزگار
به ما ماند از آن خسروان یادگار

بلی خوبان ما, جشن وشادی و خوشی در دمادم نوروز دل افروز و تا 40 روز دیگر , میراث پرافتخار ما آریایی ها است که همیشه از آن, با آب وتاب باید تجلیل کرد.

عزیزان ما, نوروز دل افروز و سال نو تان همیشه شاد و گلباران باد

شادباش و آفرین به دانشجویان دانشکده ژورنالیزم ما که این بزرگداشت جشن نوروز دل افروز را سر براه ساخته اند.

به سلامت

با گوش جان سپردن به سخنان شیرین استاد کهگدای گرامی ویدیو (هله نو روز آمد جشن دل افروز آمد) را با شور اشتیاق شنیدیم.
همچنان، استادان گرانقدر ما:
۱. استاد جلیل غنی هروی گرامی
۲. استاد عبدالقادر میرزایی گرامی
۳. استاد کوهستانی گرامی
۴. استاد عثمان سمندر و بانو سمندر گرامی
پیام نو روز تبریکی و سخنان ارزشمند شان را ارایه کردند.
به استادان فرهیخته به پاس زحمات بی دریغ شان و همچنین دانشجویان ممتاز تقدیر نامه داده شد.
سپاسمندم از زحمات استادان گرانقدر ما!
در این قسمت از برنامه:
دانشجویان سخنرانی کردند
بانو عبیره کریمی در مورد پیشینه‌یی تاریخی نو روز در افغانستان صحبت کرد.

نوروز رسید و سبز شد دامن دشت
گل خنده زد و چشمه ز باران سرشت
پر شد جهان ز عطر دل‌انگیز بهار
دل‌ها همه گرم شد از نور و نگار

بنام خداوند بخشاینده و مهربان!

سلام و درود خدمت استادان گرامی رئیس محترم دانشکده مهمانان عزیز و همه حاضرین ارجمند! امید که ماه پر برکت رمضان را به خوبی سپری کنید طاعات و عبادات تان به درگاه حق قبول باد.
نوروز، پیام‌آور نو شدن و امید است. آرزو دارم این بهار، برای همه سرشار از خوشبختی، صلح و شادی باشد. نوروز دل افروز تان مبارک باد!
ما اینجا در زیر سقف آنلاین جمع شدیم تا جشن نوروز را گرامی بداریم. به پیشینه تاریخی نوروز در افغانستان، مراسم‌های سنتی جشن های ویژه نو روزی و اهمیت آن در فرهنگ ما می خواهم سخنرانی داشته باشم.

پیشینه تاریخی نوروز در افغانستان!

نوروز از دوران آریایی‌ها آغاز شد و با تمدن‌های کهن مانند زردشتیان ، هخامنشیان و ساسانیان پیوند دارد.
بعد از ورود اسلام، رنگ و بوی دینی به خود گرفته هویت فرهنگی خود را حفظ کرد.

نوروز یکی از کهن‌ترین و با شکوه‌ترین جشن‌های جهانی است که در افغانستان نیز پیشینه دیرین و کهن دارد و از دیرباز به عنوان یک جنبش ملی و باستانی و نمادِ از آغاز سال نو جشن گرفته می‌شود.
این مناسبتِ را بسیاری از کشورها از جمله افغانستان، ایران، تاجیکستان، آذربایجان، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، ترکیه، به آن تکریم و نیز بزرگداشت به‌عمل می‌آورند.
افغانستان کشوری است که در طول تاریخ خود فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است. جنگ‌ها، تحولات سیاسی و اجتماعی و سختی‌های روزگار همواره بخشی از زندگی مردمِ این سرزمین بوده است. اما با تمام این دشواری‌ها نوروز همیشه به‌‌عنوان یک نمادِ از امید، تجدید حیات در دل مردم افغانستان جا داشته است.
در روزهای زیبای نوروز همه قوم‌های افغانستان در شهرها و روستاها با شور و نشاط تمام گرد هم می‌آیند، و به سرور شادی می‌پردازند و سنت‌های خود را دوباره احیا می‌کنند.
این روز پایان زمستان و مژده‌رسانِ روزهای درخشان و روشن‌ محسوب می‌شود. نوروز یادآور این بوده که هر سال به مانند طبیعت، فرصتِ جدید برای رشد، تغییر و شگوفایی است. بنابراین، این روز تنها آغاز فصل بهار نه، بلکه مجالِ برای آغاز دوباره با امید به آینده‌ای روشن و بهتر است.

گونه‌های تجلیل از جشن‌ نوروز در افغانستان!

جشن گل سرخ
جشن گل سرخ که به لاله‌ سرخ اشاره دارد، یکی از مهم‌ترین جشن‌های نوروزی در شهر مزار شریف افغانستان است. این جشن در واقع از ۴۰ روز اول سال به‌مدت زمانی که گل‌های لاله سرخ در دشت‌ها و تپه‌های اطراف شهر می‌رویند، برگزار می‌شود.
مردم از نقاط مختلف کشور به مزار شریف می‌آیند تا در این جشن بزرگ شرکت کنند. در طول این جشن، برنامه‌های متنوعی با لباس‌های محلی اجرا می‌شود، که این جشن‌ها نمادِ زیبایی طبیعت و فرهنگ غنی افغانستان است.

جهنده بالا
جهنده بالا یکی از جشن‌های مذهبی و مهم نوروزی در مزار شریف است، که در روز اول سال‌نو برگزار می‌شود. این جشن به‌قدری اهمیت دارد که مقام‌های ارشد دولتی در آن حضور می‌یابند. جهنده بالا در مسجد کبود مزار شریف، که به اعتقاد مردم مقبره حضرت علی (ع) در آن قرار دارد، برگزار می‌شود.
این مراسم بزرگترین گردهمایی نوروزی ثبت‌شده است که بیش از هزاران تن از سراسر افغانستان در پارک مرکزی مزار شریف، در اطراف مسجد آبی، جمع می‌شوند تا شاهد برافراشته شدن پرچم و جشن گرفتن این رویداد باشند. جهنده بالا نمادی از اتحاد، ایمان و جشن نوروز است.

بزکشی:
بزکشی یکی از بازی‌های سنتی و هیجان‌انگیز است، که در جشن‌های نوروز در افغانستان به‌ویژه در مزار شریف برگزار می‌شود. این بازی به‌عنوان یکی از برنامه‌های مهم جشن گل سرخ و دیگر جشن‌های نوروزی شناخته می‌شود. بازی بزکشی به‌دلیل سرعت، قدرت و مهارت‌هایی که نیاز دارد، همیشه جذابیت خاصی برای تماشاگران داشته است. این بازی نمادی از قدرت، شجاعت و رقابت است و در کنار سایر جشن‌های ذکر شده فضای شادی و همبستگی در جامعه ایجاد می‌کند.
نوروز فقط یک جشن نیست، بلکه پیامی از نو شدن، همبستگی و امید است. این سنت دیرینه، میراث گران‌بهایی است که ما باید آن را زنده نگه داریم و به نسل‌های آینده منتقل کنیم.
در این نوروز، بیایید نه‌تنها خانه ها ، بلکه دل‌ها خود را از کینه ها دور کنیم. و با عشق و همدلی سالی از صلح و آرامش را آغاز کنیم به امید صلح، دوستی و بهروزی برای تمام مردم افغانستان و جهان!

نوروزتان پیروز، دلتان شاد و روزگارتان بهار باد.

بانو صابره علیزاده:

در مورد غذا های ستنی نوروزی در افغانستان. صحبت کرد.
نوروز یکی از بزرگترین جشن های باستانی در افغانستان است.
زمستان که تمام می شود، شور و شوق در رگ های همه می دمد و کهنه گی جای خودش را به تازه گی می دهد. بوی غذاهای خوشمزه از خانه ها در کوچه های شهر می پیچد و سمنک ها روی طاقچه ها خودنمایی می کند.
کوچکتر ها به دیدار بزرگتر ها می روند و در هر خانه سفره ی هفت سین پهن می شود.
سفره هفت سین یکی از سنت های زیبایی در افغانستان است. هفت سین در واقع مجموعه یی از هفت نماد سمنک، سنجد، سبزه، سیب، سرکه، سنبل و سکه است که هر کدام معنای خاص خودشان را دارند. و در افغانستان مردم هفت سین و هم هفت میوه آماده می کنند، با برگزاری جشن هفت میوه به استقبال بهار می روند، که هفت میوه ترکیبی از هفت میوه خشک است، این خوردنی یکی از خوراکه های کابلی است. مردم کابل چند روز مانده به نوروز در تدارک به آن بر می آیند. این میوه ها به طور معمول مغز بادام، چهار مغز، پسته، کشمش، زردآلو، سنجد و قیسی هستند که برخی آنرا خشک برخی آب دار درست می کنند.

همچنان جشن سمنک می باشد که زنان افغانستان بر اساس سنتی که از گذشته به میراث برده اند رسم دارند در شب سال نو در خانه گرد هم جمع شوند و از گندمی که چند روز پیش آنرا تر کرده و حالا جوانه زده است حلوای سمنک درست کنند در این جشن زنان دف و دایره می زنند و شعری را میخوانند که چنین است:
سمنک در جوش ما کفچه زنیم
دیگران در خواب ما دفچه زنیم
همچنان باید یادآور شد که سمنک جشن زنانه است و مردان نمی توانند حضور یابند.
همین طور بعضی از غذا های خاص در شب نوروز نیز وجود دارد که خانواده‌های افغانستان در شب نوروز، غذای خاصی نسبت به دیگر شب های سال آماده کرده و گرد هم جمع شده آن را میل می کنند.
مردم رسم دارند که در شب نوروز خروس سفید رنگی را ذبح کرده و همراه با سبزی و برنج پخته کنند.
همچنان مردم بر این باور هستند که رنگ سفید نشانه خوشبختی و سعادت است و سفیدی خروس تلاشی برای داشتن سال مملو از خوش شانسی است
و رنگ سبز میان مردم افغانستان رنگ نیکی و خوبی است به همین دلیل آنها در سفره شب سال نو از سبزی استفاده میکنند تا سال پیش رو سال پر خیر و برکت برایشان باشد.
بانو فرخنده صدیقی:

به معرفی سرگرمی و بازی های کودکان در نو روز پرداخت.

بازی‌های کودکان در نوروز، نه تنها فرصتی برای تفریح و سرگرمی است، بلکه نقش بسیار مهمی در رشد و توسعه آنها دارند. این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های اجتماعی، حرکتی، شناختی و حتی عاطفی خود را تقویت کنند. در روز نو روز، به دلیل تعطیل مکاتب و فضای شاد، اطفال فرصتی بیشتر برای بازی و سرگرمی پیدا می‌کنند.

یکی از بازی‌های محبوب در این زمان، بازی‌های گروهی است که باعث تقویت همکاری، همدلی و توانایی حل مسائل می‌شود. این بازی‌ها می‌توانند شامل بازی‌های خارج از خانه مانند گدی پران بازی،تخم جنگی ،چشمپتکان،گاز خوردن، فوتبال وقدم زدن به مکان های سر سبز که تا هنوز سبزه لگد (لغت) کردن میگویند. این نوع فعالیت‌ها به تقویت مهارت‌های فیزیکی و اجتماعی کمک می‌کنند و احساس دوستی و رقابت سالم را در کودکان ایجاد می‌کنند.

بازی‌های آموزشی نیز در این دوران اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کنند. بازی‌هایی که به تقویت هوش کودک، حل معماها و یادگیری مفاهیم جدید کمک می‌کنند، نه تنها سرگرم‌کننده‌اند، بلکه به رشد شناختی کودک کمک می‌کنند. این بازی‌ها می‌توانند شامل معماها، بازی‌های کامپیوتری آموزشی و یا بازی‌های تخته‌ای مانند شطرنج باشند که ذهن کودک را به چالش می‌کشند.

علاوه بر بازی‌های جسمانی و آموزشی، بازی‌های تخیلی نیز در این دوره مهم است. کودکان با استفاده از تخیل خود می‌توانند در دنیای خودشان داستان‌های مختلف بسازند و شخصیت‌های مختلف را به تصویر بکشند. این نوع بازی‌ها به آنها کمک می‌کند تا مهارت‌های حل مسأله، خلاقیت و توانایی بیان احساسات خود را تقویت کنند.در مجموع، بازی‌های کودکان در تعطیلات نو روز فرصتی عالی برای رشد همه‌جانبه کودک هستند و والدین می‌توانند با فراهم کردن فضای مناسب، به شکوفایی استعدادهای کودکان خود کمک کنند.
بانو ناهید عزیزی:

دکلمه زیبا از شعر سهراب سپهری را به خوانش گرفت.

بوی باران، بوی سبزه، بوی خاک،

شاخه‌های شسته، باران خورده، پاک
آسمان آبی و ابر سپید،
برگهای سبز بید،
عطر نرگس ، رقص باد،
نغمه شوق پرستوهای شاد،
خلوت گرم کبوترهای مست …
نرم نرمک می‌رسد اینک بهار
خوش به حال روزگار!
خوش به حال چشمه‌ها و دشتها،
خوش به حال دانه‌ها و سبزه‌ها،
خوش به حال غنچه‌های نیمه باز،
خوش به حال دختر میخک ـ که می‌خندد به ناز ـ ،
خوش به حال جام لبریز از شراب،
خوش به حال آفتاب.
ای دل من، گرچه ـ در این روزگار
جامه رنگین نمی‌پوشی به کام،
باده رنگین نمی‌بینی به جام،
نقل و سبزه در میان سفره نیست،
جامت ـ از آن می که می‌باید ـ تهی است،
ای دریغ از تو اگر چون گل نرقصی با نسیم!
ای دریغ از من اگر مستم نسازد آفتاب!
ای دریغ از ما اگر کامی نگیریم از بهار.
گر نکوبی شیشه غم را به سنگ؛
هفت رنگش می‌شود هفتاد رنگ.
درود بر شما دوستان خوب و بزرگوار
آفتاب از نگاه شما پرتوافشانی می‌آموزد و آتش از دستان شما مهرآفرینی فرا می‌گیرد و زمستان دلگرم از واژگان شما به پیشواز بهار خوش‌نقش و نگار می‌رود...

بانو ستاره شفق

درباره نقش بانوان در رسوم عید نوروز و ماه رمضان در سالی که این دو مناسبت در یک ماه قرار دارند سخنرانی کرد.

هم‌زمانی عید نوروز و ماه رمضان شرایط ویژه‌ای را برای خانواده‌ها، به‌ویژه بانوان، ایجاد می‌کند. این دو مناسبت هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند؛ نوروز زمانی برای جشن، دیدوبازدید و شادمانی است، درحالی‌که رمضان ماه عبادت، روزه‌داری و خودسازی محسوب می‌شود. در این شرایط، بانوان با مسئولیت‌های متعددی روبه‌رو می‌شوند که از آماده‌سازی خانه گرفته تا پذیرایی از مهمانان و مدیریت برنامه‌های مذهبی و خانوادگی را شامل می‌شود. در ادامه، نقش بانوان را در ابعاد مختلف بررسی می‌کنیم

۱. آمادگی‌های قبل از نوروز و رمضان
۱.۱. خانه‌تکانی و آماده‌سازی منزل
در نوروز، رسم است که خانه‌ها قبل از سال نو تمیز شوند تا نو شدن طبیعت با نوسازی فضای خانه همراه باشد. از سوی دیگر، در ماه رمضان، محیط خانه باید آرام و معنوی باشد تا روزه‌داران بتوانند به عبادات خود بپردازند.
بانوان معمولاً قبل از آغاز نوروز و رمضان، خانه‌تکانی را انجام داده و فضای خانه را برای پذیرایی از مهمانان و برگزاری مراسم مذهبی آماده می‌کنند.

تزئین خانه برای نوروز با گل‌های بهاری، سفره هفت‌سین و نمادهای زیبایی انجام می‌شود، درحالی‌که برای رمضان، گاهی فضای معنوی با چیدمان خاص و نورپردازی آرامش‌بخش همراه است.
۱.۲. خرید و تهیه مایحتاج

خریدهای نوروزی مانند لباس نو، خشک بار، شیرینی و مواد لازم برای غذاهای عید
خرید اقلام ضروری ماه رمضان مانند خرما، بامیه، برنج، گوشت و دیگر اقلامی که برای سحری و افطار نیاز است

مدیریت هزینه‌ها برای اینکه بودجه خانواده هم برای عید و هم برای مخارج رمضان کافی باشد-

۲. نقش بانوان در آیین‌های نوروزی و رمضانی
۲.۱. عید نوروز

الف) چیدن سفره هفت‌سین
بانوان معمولاً سفره هفت‌سین را با دقت و سلیقه خاصی تزئین می‌کنند.
این سفره نماد برکت و خوشبختی است و چیدمان آن نشان‌دهنده توجه بانوان به سنت‌های فرهنگی است.
ب) پخت غذاها و شیرینی‌های سنتی
غذاهای مخصوص نوروز مانند سبزی‌پلو با ماهی، کوکو سبزی، دلمه، باقلی‌پلو و … توسط بانوان تهیه می‌شود.
شیرینی‌های سنتی مانند نقل، نان برنجی و باقلی معمولاً در خانه‌ها پخته می‌شود یا از بازار خریداری می‌شود.
ج) مدیریت دید و بازدیدها و پذیرایی
دیدوبازدیدهای نوروزی یکی از مهم‌ترین رسوم این عید است. بانوان معمولاً نقش کلیدی در پذیرایی از مهمانان با چای، شیرینی، خشک بار و میوه دارند.

در سال‌هایی که نوروز با ماه رمضان هم‌زمان است، پذیرایی از مهمانان به شکل خاصی تنظیم می‌شود تا روزه‌داران نیز در نظر گرفته شوند.
۲.۲. ماه رمضان
الف) مدیریت تغذیه در سحر و افطار
بانوان نقش اساسی در آماده‌سازی سحری و افطار دارند و تلاش می‌کنند وعده‌های غذایی سالم و مقوی تهیه کنند.

برخی غذاهای متداول برای افطار عبارت‌اند از: یخنی، آش، حلیم، نان و پنیر، خرما، لوبیا و بامیه، فرنی و شیر برنج.

در سحر، غذاهای سرشار از پروتین و انرژی مانند عدس، حلیم، تخم‌مرغ، برنج و خورشت‌های سبک توصیه می‌شود.
ب) تقویت فضای معنوی در خانه
بانوان در کنار رسیدگی به امور منزل، جلسات قرآن‌خوانی، دعا و مناجات را در خانه برگزار می‌کنند.

برخی از بانوان در فعالیت‌های خیریه مانند پخت غذا برای نیازمندان یا کمک به خانواده‌های بی‌بضاعت مشارکت دارند.

ج) تنظیم برنامه روزانه خانواده
چون هم نوروز است و هم رمضان، بانوان باید زمان استراحت، عبادت و دیدوبازدیدها را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که روزه‌داران اذیت نشوند.

۳. چالش‌ها و مدیریت هم‌زمان نوروز و رمضان
۳.۱. تعادل بین شادی نوروز و معنویت رمضان
نوروز جشن سرور است، اما رمضان نیاز به آرامش و عبادت دارد. بانوان تلاش می‌کنند تا فضای خانه را طوری مدیریت کنند که هم شادابی نوروز حفظ شود و هم فضای معنوی رمضان محترم شمرده شود.
۳.۲. تنظیم پذیرایی برای مهمانان
برخی از مهمانان روزه دار نیستند (مثلاً کودکان و سالمندان)، درحالی‌که برخی روزه‌دار هستند. بانوان باید نوع پذیرایی را به شکلی تنظیم کنند که هیچ‌کس احساس ناراحتی نکند.
۳.۳. مدیریت انرژی و خستگی

همزمانی روزه‌داری و آماده‌سازی عید باعث می‌شود بانوان خسته شوند، بنابراین برنامه‌ریزی درست و کمک گرفتن از سایر اعضای خانواده اهمیت زیادی دارد.
۴. تأثیر بانوان در حفظ فرهنگ و سنت‌ها
۴.۱. انتقال رسوم به نسل‌های بعد
بانوان با آموزش آداب نوروز و رمضان به فرزندان خود، کمک می‌کنند این دو سنت ارزشمند در نسل‌های آینده حفظ شود.

آن‌ها روش‌های برگزاری سفره هفت‌ میوه، آیین‌های افطار و شب‌های قدر را به فرزندان خود آموزش می‌دهند.
۴.۲. ایجاد همدلی و انسجام خانوادگی

در سال‌هایی که نوروز و رمضان در یک زمان قرار می‌گیرند، بانوان نقش مهمی در ایجاد پیوند عاطفی بین اعضای خانواده دارند.

آن‌ها با مدیریت دیدوبازدیدها و برگزاری دورهمی‌های خانوادگی، فضایی گرم و صمیمی ایجاد می‌کنند.

نتیجه‌گیری

بانوان در سال‌هایی که نوروز و رمضان هم‌زمان هستند، با مسئولیت‌های دوچندانی روبه‌رو می‌شوند. آن‌ها باید هم روحیه شادی‌بخش نوروز را حفظ کنند و هم فضای معنوی و آرام رمضان را ایجاد نمایند. این نقش نیازمند مدیریت قوی، برنامه‌ریزی دقیق و همکاری با اعضای خانواده است. با توجه به تعهد و توانایی بالای بانوان در مدیریت خانه و خانواده، آن‌ها قادرند این دو مناسبت را به‌گونه‌ای هماهنگ کنند که هر دو مراسم به بهترین شکل ممکن برگزار شود.

بانو هدیه امانی:

روایت نوروز افغانستان در رسانه‌های بین‌المللی – تصویری واقعی یا بازتابی ناقص سخن گفتند.

بسم‌الله الرحمن الرحیم

سلام و درود خدمت استادان گرامی، دوستان عزیز و هم‌صنفان محترم!

پیش از آغاز سخن، فرارسیدن عید باستانی نوروز را پیشاپیش به همه‌ی شما تبریک عرض می‌کنم. آرزو دارم که این سال نو، سالی سرشار از صلح، موفقیت و خوشبختی برای همگان باشد.

من هدیه امانی هستم، دانشجوی دانشکده‌ ژورنالیزم در سمستر دوم. از اینکه امروز فرصت دارم درباره‌ یک موضوع مهم و تأثیرگذار صحبت کنم، بسیار خوشحالم و از اساتید محترم و همه‌ی شما عزیزان برای حضور و توجه‌تان سپاس‌گزاری می‌کنم.

مقدمه: نوروز، یک جشن فراتر از زمان و مرزها

نوروز برای ما فقط یک تغییر تقویمی یا یک تعطیلی رسمی نیست؛ بلکه بخشی از هویت، فرهنگ و تاریخ ماست. این جشن که ریشه در هزاران سال پیش دارد، نماد امید، نوزایی و پیوند نسل‌ها است. مردم افغانستان با برگزاری مراسم سنتی، از جهنده‌بالا در مزارشریف تا هفت‌میوه و سمنک‌پزی در خانه‌ها، نوروز را به عنوان یک میراث فرهنگی گرامی می‌دارند.

اما چگونه رسانه‌های جهانی این جشن را روایت می‌کنند؟ آیا تصویر درستی از نوروز افغانستان ارائه می‌دهند، یا روایت‌شان ناقص و جهت‌دار است؟

نقش رسانه‌های بین‌المللی در بازتاب نوروز افغانستان

اگر به گزارش‌های خبرنگاران خارجی درباره‌ی نوروز نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که دو روایت متفاوت و گاهی متضاد در رسانه‌های جهانی منتشر می‌شود:

۱. نوروز، جشن شکوه و فرهنگ
برخی رسانه‌های بین‌المللی مانند الجزیره، خبرگزاری آناتولی و نشنال جئوگرافیک نوروز افغانستان را به‌عنوان یک جشن تاریخی، فرهنگی و باشکوه معرفی می‌کنند. آن‌ها درباره‌ی:
مراسم جهنده‌بالا در مزارشریف
جشن گل سرخ و حضور هزاران نفر در زیارت‌گاه‌ها
سنت‌های زیبای نوروزی مانند تخم‌جنگی، هفت‌میوه و سمنک‌پزی
گزارش تهیه می‌کنند.

این روایت، افغانستان را کشوری با تمدن غنی و فرهنگی پویا نشان می‌دهد.

۲. نوروز، تحت‌تأثیر بحران و محدودیت‌ها

از سوی دیگر، برخی رسانه‌های غربی مانند بی‌بی‌سی فارسی، نیویورک تایمز و رادیو اروپای آزاد، نوروز را از زاویه‌ی مشکلات و محدودیت‌ها بررسی می‌کنند. آن‌ها بیشتر به:
ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های اعمال‌شده بر جشن نوروز در برخی مناطق
چالش‌های اقتصادی که برگزاری این جشن را برای مردم دشوار کرده است
تغییرات اجتماعی و تأثیر تحولات اخیر بر نوروز
می‌پردازند.

کدام روایت به واقعیت نزدیک‌تر است؟

پاسخ این است که هیچ‌کدام از این روایت‌ها به‌تنهایی کافی نیستند.
افغانستان هم کشوری است که مردمش با شور و شوق نوروز را جشن می‌گیرند و هم کشوری که با چالش‌های اجتماعی و اقتصادی روبه‌رو است. اما مشکل اصلی اینجاست که رسانه‌های خارجی معمولاً فقط بخشی از حقیقت را روایت می‌کنند.

مسئولیت ما به‌عنوان خبرنگاران آینده

اگر ما خودمان واقعیت را روایت نکنیم، دیگران این کار را برای ما انجام خواهند داد، و شاید نه آن‌طور که باید! اینجاست که نقش خبرنگاران داخلی و رسانه‌های افغانستان اهمیت پیدا می‌کند.

ما باید نوروز را از نگاه واقعی و بی‌طرفانه به دنیا معرفی کنیم.
در کنار مشکلات، زیبایی‌ها و ارزش‌های فرهنگی خود را نیز نشان دهیم.
با تولید گزارش‌های مستند، تصویر کامل‌تری از نوروز افغانستان ارائه دهیم

ما باید روایت‌گر فرهنگ خود باشیم!
دوستان عزیز، نوروز افغانستان تنها یک جشن نیست؛ بلکه نماد پایداری فرهنگ ما در برابر گذر زمان است. رسانه‌های بین‌المللی هرکدام از زاویه‌ی دید خود این جشن را روایت می‌کنند، اما این ما هستیم که باید چهره‌ی واقعی نوروز را به دنیا نشان دهیم.

اگر ما سکوت کنیم، دیگران برای ما روایت خواهند ساخت.
پس بیایید خودمان، صدای فرهنگ و تاریخ‌مان باشیم!

سپاس از توجه شما. نوروزتان پیروز و سال نو‌تان سرشار از موفقیت و خوشبختی باد!

بانو شهین شهر یار

نتیجه گیری

نوروز یکی از بزرگترین جشن های باستانی در افغانستان است.
زمستان که تمام می شود، شور و شوق در رگ های همه می دمد و کهنه گی جای خودش را به تازه گی می دهد. بوی غذاهای خوشمزه از خانه ها در کوچه های شهر می پیچد و سمنک ها روی طاقچه ها خودنمایی می کند.
کوچکتر ها به دیدار بزرگتر ها می روند و در هر خانه سفره هفت میوه پهن می شود.
سفره هفت میوه یکی از سنت های زیبایی در افغانستان است که در واقع مجموعه ای از هفت نماد سمنک، سنجد، سبزه، سیب، سرکه، سنبل و سکه است که هر کدام معنای خاص خودشان را دارند. و در افغانستان مردم به جای هفت سین، هفت میوه آماده می کنند، با برگزاری جشن هفت میوه به استقبال بهار می روند، که هفت میوه ترکیبی از هفت میوه خشک است، این خوارکی یکی از خوراکی های کابلی است. مردم کابل چند روز مانده به نوروز در تدارک به آن بر می آیند. این میوه ها به طور معمول مغز بادام، چهار مغز، پسته، کشمش، زردآلو، سنجد و قیسی هستند که برخی آنرا خشک برخی آب دار درست می کنند.

همچنان جشن سمنک می باشد که زنان بر اساس سنتی که از گذشته به میراث برده اند رسم دارند در شب سال نو در خانه گرد هم جمع شوند و از گندمی که چند روز پیش آنرا تر کرده و حالا جوانه زده است حلوای سمنک درست کنند در این جشن زنان دف و دایره می زنند و شعری را میخوانند که چنین است:
سمنک در جوش ما کفچه زنیم
دیگران در خواب ما دفچه زنیم
همچنان باید یادآور شد که سمنک جشن زنانه است و مردان نمی توانند حضور یابند.
همین طور بعضی از غذا های خاص در شب نوروز نیز وجود دارد که خانواده‌ها در شب نوروز، غذای خاصی نسبت به دیگر شی های سال آماده کرده و گرد هم جمع شده آن را میله می کنند.

______________________________________________________________________________________________________