دانشکده ژورنالیزم (مضون ژورنالیزم هنری)

ژورنالیزم هنری

درس یک

ژورنالیزم هنری (Art Journalism) یکی از شاخه‌های مهم ژورنالیزم است که بر پوشش، تحلیل و نقد رویدادها و آثار هنری تمرکز دارد. این رشته پیوندی میان رسانه و هنر ایجاد می‌کند و روزنامه‌نگاران هنری نقش واسطه‌ای میان هنرمندان و جامعه بازی می‌کنند.

در ادامه یک توضیح جامع درباره این درس و شاخه‌های آورده می شود:

تعریف ژورنالیزم هنری

ژورنالیزم هنری عبارت است از:
"گردآوری، نگارش، تحلیل و انتشار مطالبی که به هنرها (نمایشی، تجسمی، موسیقی، ادبیات، سینما، معماری، و...) مربوط می‌شود، به‌گونه‌ای که هم اطلاعات دقیق به مخاطب بدهد و هم زمینه‌ی نقد، آگاهی و رشد فرهنگی را فراهم سازد."

اهداف درسی ژورنالیزم هنری

1. آشنایی دانشجویان با انواع هنر و زبان هنری.

2. آموزش اصول نقد هنری و تفاوت آن با تبلیغ یا ذوق شخصی.

3. توانایی تهیه گزارش، مصاحبه و مقاله در حوزه هنر.

4. ارتقای سطح سلیقه هنری مخاطبان از طریق رسانه.

5. بررسی نقش رسانه‌ها در معرفی و حمایت از هنرمندان و آثار هنری.

________________________________________________

درس 2

شاخه‌های اصلی ژورنالیزم هنری

1. ژورنالیزم سینمایی (Filming Journalism)

• نقد و بررسی فلم‌ها

• معرفی کارگردانان، بازیگران، جشنواره‌ها

• گزارش از پشت صحنه و صنعت سینما

2. ژورنالیزم موسیقی (Musical Journalism)

• معرفی سبک‌های موسیقی (کلاسیک، محلی، پاپ، جاز...)

• نقد کنسرت‌ها، آلبوم‌ها و هنرمندان

• تحلیل تأثیرات اجتماعی و فرهنگی موسیقی

3. ژورنالیزم ادبی (Literary Journalism in Arts)

• معرفی کتاب‌ها، نویسندگان و شاعران

• تحلیل آثار ادبی و نقد ادبی

• گزارش جشنواره‌ها و نشست‌های ادبی

4. ژورنالیزم تئاتر و نمایش (Theatre and art shows Journalism)

• بررسی نمایشنامه‌ها و اجراها

• مصاحبه با کارگردانان و بازیگران تئاتر

• تحلیل تأثیر نمایش بر جامعه

5. ژورنالیزم هنرهای تجسمی (Visual Arts Journalism)

• نقاشی، خوشنویسی، مجسمه‌سازی، عکاسی، طراحی

• نقد نمایشگاه‌ها و گالری‌ها

• معرفی هنرمندان و سبک‌های هنری

6. ژورنالیزم معماری و طراحی (Architecture & Design Journalism)

• تحلیل آثار معماری سنتی و مدرن

• نقد پروژه‌های معماری و شهرسازی

• معرفی معماران و نوآوری‌های طراحی

7. ژورنالیزم مد و فشن (Fashion Journalism)

• گزارش از نمایش‌های مود وفیشن

• بررسی طراحان لباس و سبک‌ها

• نقد تأثیر مد بر جامعه و فرهنگ

8. ژورنالیزم فرهنگی – هنری (Cultural-Art Journalism)

• پیوند هنر با جامعه و سیاست

• معرفی جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی

• تحلیل سیاست‌های فرهنگی دولت‌ها و تأثیر آن بر هنر

_______________________________________________

درس 3

قالب‌های کار ژورنالیزم هنری

1. خبر هنری (اعلامیه‌ها، افتتاح نمایشگاه‌ها، انتشار آلبوم یا کتاب)

2. گزارش هنری (توصیف یک رویداد یا فعالیت هنری)

3. مصاحبه هنری (با هنرمندان، منتقدان، برگزارکنندگان)

4. مقاله تحلیلی و نقد (نقد فلم، کتاب، موسیقی، نمایش و غیره)

5. ژورنالیزم چندرسانه‌ای هنری (ویدیو، پادکست، مستند هنری)

مهارت‌های مورد نیاز در ژورنالیزم هنری

• آشنایی عمیق با تاریخ و سبک‌های هنری

• توانایی تحلیل و نقد منصفانه

• نگارش جذاب و قابل فهم برای مخاطب عام

• سواد بصری و شنیداری (برای هنرهای دیداری و موسیقی)

• مهارت مصاحبه با هنرمندان

• بخش نظری (تعاریف، تاریخ هنر، نظریه نقد)

• بخش عملی (نوشتن نقد، تهیه گزارش هنری، مصاحبه)

• پروژه‌های میدانی (بازدید از نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها، کنسرت‌ها)

________________________________________________

درس 4

شرح درس

این درس به اصول، روش‌ها و مهارت‌های پوشش، تحلیل و نقد رویدادها و آثار هنری می‌پردازد. دانشجو یاد می‌گیرد چگونه در شاخه‌های سینما، موسیقی، ادبیات، تئاتر، هنرهای تجسمی، معماری و مود، به‌صورت حرفه‌ای خبر، گزارش، نقد، مصاحبه و محتوای چندرسانه‌ای تولید کند؛ با تأکید بر اخلاق حرفه‌ای، انصاف، سواد دیداری/شنیداری و حساسیت‌های فرهنگی.

اهداف آموزشی (Learning Outcomes)

پس از پایان دوره دانشجو قادر است:

1. گونه‌ها و شاخه‌های ژورنالیزم هنری را تشخیص دهد و برای هرکدام قالب مناسب تولید کند.

2. یک اثر هنری را منصفانه و مستند نقد کند (تفاوت «نقد» با «تبلیغ/ذوق شخصی»).

3. گزارش‌ها و مصاحبه‌های حرفه‌ای با هنرمندان و برگزارکنندگان تهیه کند.

4. برای پلاتفورم‌های چاپی، وب، و شبکه‌های اجتماعی نسخه‌بندی (Versioning) انجام دهد.

5. از اصول اخلاقی (تعارض منافع، هدایا/بلیط رایگان، ذکر منابع) پیروی کند.

6. بسته‌های چندرسانه‌ای (متن+عکس/ویدیو/صدا+اسلاید) تولید و ویرایش کند.

7. سبک‌نامهٔ هنری (واژگان، معادل‌گزاری، تلفظ و لاتین‌نویسی نام‌ها) تدوین و به‌کار ببرد.

8. با رعایت امنیت فردی/منابع و حساسیت‌های فرهنگی-جنسیتی گزارش میدانی انجام دهد.

____________________________________________________

درس 5

برنامهٔ هفتگی

هفته 1 – آشنایی و نقشه راه
سرفصل‌ها: چیستی ژورنالیزم هنری، تفاوت خبر/گزارش/نقد، نقش رسانه در اکوسیستم هنر.
تمرین: مطالعهٔ سه متن از سه شاخهٔ مختلف و مقایسهٔ لحن/ساختار.

هفته 2 – اصول نقد هنری
مفاهیم: توصیف-تحلیل-تفسیر-ارزشیابی؛ معیارها؛ سواد بصری/شنیداری.
تمرین: نوشتن نقد 400 کلمه‌ای بدون داوری شتاب‌زده (فقط توصیف و زمینه).

هفته 3 – نگارش خبر و گزارش هنری
قالب: سرآغاز، بدنه، نقل‌قول، داده‌های ضروری (چه‌کسی/چی/کجا/کی/چرا/چگونه).
تمرین: پوشش یک «اعلامیه/افتتاحیه» به‌صورت خبر 250 کلمه.

هفته 4 – مصاحبهٔ هنری (پروفایل و گفتگو)
تکنیک‌ها: پرسش‌های باز، مدیریت سکوت، پیگیری جزئیات فنی اثر.
تمرین: طراحی 15 پرسش هوشمند + ضبط 3–5 دقیقه‌ای با تلفن همراه.

هفته 5 – ژورنالیزم سینمایی
موضوعات: نقد فلم، ژانرها، جشنواره‌ها، گزارش پشت‌صحنه، صنعت فیم.
تمرین: رصد یک اکران/پلتفورم و نوشتن مرور کوتاه.

هفته 6 – ژورنالیزم موسیقی
موضوعات: معرفی سبک‌ها، نقد آلبوم/کنسرت، مصاحبه با موسیقی.
تمرین: تحلیل یک قطعه از منظر فرم، اجرا، ضبط، پیام.

هفته 7 – ژورنالیزم ادبی
موضوعات: مرور کتاب، گفت‌وگو با نویسنده/شاعر، سیاست‌های نشر.
تمرین: نوشتن «مرور کوتاه کتاب» 600 کلمه.

هفته 8 – میان‌ترم و کارگاه ویرایش
آزمون: مفهومی + تحلیل یک متن نقدی.
کارگاه: ویرایش همتایان (Peer Editing) روی تکالیف هفته‌های 5–7.

هفته 9 – تئاتر و هنرهای نمایشی
موضوعات: نقد اجرا، گفت‌وگو با کارگردان/بازیگر، شیوهٔ صحنه‌نگاری.
تمرین: گزارش توصیفی از یک اجرا/نمایش مستند ضبط‌شده.

هفته 10 – هنرهای تجسمی و عکاسی
موضوعات: نقد نمایشگاه، زبان تصویر، حقوق تصاویر، نوشتن کپشن حرفه‌ای.
تمرین: ساخت «اسلایدریپورت» 6–8 اسلاید با متن‌های کوتاه.

هفته 11 – معماری و طراحی/شهرسازی
موضوعات: خواندن پلان/ماکت، زبان توصیف فضا، نقد پروژه‌های شهری.
تمرین: گزارش میدانی از یک بنای معاصر/تاریخی یا مطالعهٔ موردی آنلاین.

هفته 12 – مد و سبک زندگی فرهنگی
موضوعات: گزارش از فشن‌شو/کلکسیون، اخلاق، مصرف‌گرایی و فرهنگ محلی.
تمرین: مصاحبهٔ کوتاه با یک طراح/دوخت‌کار/پژوهشگر پوشاک محلی.

هفته 13 – چندرسانه‌ای و توزیع دیجیتال
موضوعات: روایت تصویری، ویدیو 60–120 ثانیه، پادکست 3–5 دقیقه، بستهٔ خبری اجتماعی.
تمرین: تولید یک «رِیل/کلیپ» خبری یا «مینیداک Main Doc» یک‌دقیقه‌ای.

هفته 14 – داده، سیاست‌گزاری فرهنگی و اقتصاد هنر
موضوعات: خواندن آمار فرهنگی، بودجهٔ رویداد، اسپانسرینگ، کاپی‌رایت/لایسنس.
تمرین: فکت‌چک و بودجه‌خوانی یک رویداد فرضی.

هفته 15 – حساسیت‌های فرهنگی، جنسیتی و ایمنی
موضوعات: امنیت منبع/خبرنگار، کار در محیط‌های محدودکننده، تعارض منافع، هدایا/بلیط.
تمرین: سناریونویسی اخلاقی و پاسخ مستدل.

هفته 16 – ارائهٔ پروژه‌های نهایی و داوری
پچ‌داک (Pitch Deck) 5 اسلاید + تحویل پورتفولیو و دفاع کوتاه 5 دقیقه‌ای.

____________________________________________________

درس 6

5) تکالیف و تحویل‌ها

1. Reading Log (8 مدخل): هر مدخل شامل 150–100 کلمه خلاصه + 80–50 کلمه نقد.

2. Beat Portfolio (4 مطلب، هرکدام 600–800 کلمه): یکی از شاخه‌ها را به‌عنوان «بیت» برگزینید (مثلاً موسیقی محلی، گالری‌های شهر، تئاتر دانشجویی…) و پوشش پیوسته بدهید.

3. نقد مکتوب (1000–1200 کلمه): ساختار چهاربخشی (توصیف/زمینه/تحلیل/داوری)، ارجاعات دقیق.

4. مصاحبهٔ پروفایلی (1200–1500 کلمه + 3–5 دقیقه صوت): تهیهٔ «پرترهٔ حرفه‌ای» از یک هنرمند/کیوریتور.

5. بستهٔ چندرسانه‌ای: گزارش رویداد + 6–10 عکس یا ویدیوی 60–120 ثانیه + کپشن/اسکریپت.

6. پروژهٔ نهایی: ویژگی‌نگاری/نیمه‌تحقیقی 1600–2000 کلمه + دست‌کم یک عنصر چندرسانه‌ای + جدول منابع و فکت‌چک.

6) معیارهای ارزیابی (Rubrics خلاصه)

الف) نقد مکتوب (100 امتیاز):

• تز/دورنما (20) – موضع روشن و قابل دفاع.

• زمینه/پژوهش (20) – تاریخ/سبک/ارجاعات معتبر.

• شواهد/جزئیات (20) – توصیف دقیقِ صحنه/صدا/تصویر/ساختار.

• انصاف/اخلاق (10) – تفکیک سلیقه از داوری حرفه‌ای، تضاد منافع.

• سبک و روایت (20) – روانی، ریتم، عنوان/لید جذاب.

• ویرایش/فکت‌چک (10) – ارجاع، غلط‌گیری، یکنواختی سبک.

ب) مصاحبهٔ پروفایلی (100 امتیاز):

• تحقیق پیشینی و سوال‌ها (20)

• روایت پرتره و عمق شخصیت (25)

• نقل‌قول‌های ناب و دقیق (20)

• ساختار و ریتم (15)

• کیفیت صدا/رونوشت/اجازه‌نامه (10)

• اخلاق/حساسیت فرهنگی (10)

ج) بستهٔ چندرسانه‌ای (100 امتیاز):

• خبر و روایت (25)

• کیفیت تصویر/صدا (20)

• تدوین و ریتم (20)

• کپشن/اسکریپت و ساب‌تایتل (15)

• دسترس‌پذیری (زیرنویس/Alt-Text) (10)

• فکت‌چک و حقوق محتوا (10)

• _____________________________________________________

درس 7

سیاست‌ها و اخلاق حرفه‌ای

• تعارض منافع: دریافت هدیه/بلیط رایگان باید به استاد اعلام و در متن شفاف‌سازی شود.

• استقلال و انصاف: نقد هنری تبلیغ نیست؛ از لحن توهین‌آمیز/جانبدارانه بپرهیزید.

• حریم خصوصی و رضایت: ضبط صدا/تصویر با اطلاع و رضایت.

• امنیت فردی و منبع: برنامهٔ ایمنی میدانی، حداقل‌سازی ریسک، گزینهٔ کار از راه دور.

• کپی‌رایت و استفادهٔ منصفانه: رعایت حقوق اثر، نقل‌قول منصفانه، ذکر منبع و متادیتا.

8) سبک‌نامهٔ پیشنهادی (Style Sheet)

• راهنمای لاتین‌نویسی نام هنرمندان/آثار؛ قاعدهٔ یکنواخت.

• معادل‌گزاری واژگان تخصصی (مثلاً «Curator/کیوریتور»، «Installation/چیدمان»).

• یکدستی علائم نگارشی فارسی؛ عنوان های کوتاه، سرآغاز موجز، پاراگراف‌های 3–5 جمله.

• راهنمای کپشن: نام اثر، هنرمند، سال، رسانه/متریال، مکان، منبع/اعتبار.

9) منابع و مطالعات پیشنهادی (نمونه)

کتاب‌ها (انگلیسی):

• Gilda Williams, How to Write About Contemporary Art.

• Terry Barrett, Criticizing Art.

• David Bordwell & Kristin Thompson, Film Art.

• William Zinsser, On Writing Well.

• Kovach & Rosenstiel, The Elements of Journalism.

____________________________________________________

درس 8

رسانه‌ها و راهنماها:

• بخش‌های فرهنگی/هنری روزنامه‌ها و مجلات معتبر بین‌المللی.

• راهنماهای سبک‌نامهٔ تحریریه‌ها برای پوشش هنر.

• ژورنال‌های دانشگاهی مرتبط با «سیاست‌گذاری فرهنگی» و «مطالعات رسانه».

تقویم تحویلات (پیشنهادی)

• هفته 3: خبر هنری 250 کلمه

• هفته 5–7: یک مورد Beat Portfolio

• هفته 7: مرور کوتاه کتاب 600 کلمه

• هفته 8: میان‌ترم + کارگاه ویرایش

• هفته 9–10: بستهٔ تصویری اسلاید/گالری

• هفته 11: گزارش معماری/فضا

• هفته 12: مصاحبهٔ کوتاه حوزهٔ مود/پوشاک

• هفته 13: کلیپ/پادکست

• هفته 14: تحلیل داده/بودجهٔ رویداد

• هفته 15: تحویل نقد مکتوب + سیاست‌نامهٔ اخلاقی شخصی

• هفته 16: پروژهٔ نهایی + دفاع

ابزارها و مهارت‌های فنی

• ضبط/ویرایش صدا: Voice Recorder گوشی، Audacity یا مشابه.

• ویدیو/تدوین سبک: ابزارهای قابل‌دسترس (CapCut/Adobe/DaVinci).

• مدیریت عکس و متادیتا: اصول IPTC/Caption.

• رونوشت‌سازی و مدیریت منابع: oTranscribe/Notion/Sheets.

• امنیت دیجیتال پایه: گذرواژه، پشتیبان‌گیری، جلوگیری از فرادادهٔ حساس.

• ___________________________________________________________________

درس 9

پیوست‌ها (Templates)

الف) قالب نقد:

• عنوان/سرآغاز Lead

• معرفی اثر/زمینه

• تحلیل فرم/محتوا/اجرا

• مقایسه و ارجاع

• داوری نهایی (منصفانه، شفاف)

ب) قالب مصاحبهٔ پروفایلی:

• سراغاز/ پرتره

• پیشینه/مسیر حرفه‌ای

• نقطهٔ عطف/مسألهٔ مرکزی

• صدای هنرمند (نقل‌قول‌های کلیدی)

• جمع‌بندی با آینده‌نگری

ج) چک‌لیست بستهٔ چندرسانه‌ای:

• طرح روایت

• شات‌لیست/Shot List

• ضبط صدا/نور پایه

• زیرنویس/Alt-Text

• حقوق محتوا/اجازه‌نامه‌ها

انطباق بومی و حساسیت‌ها

• توجه به بافت فرهنگی/دینی/جنسیتی و امنیتی؛ امکان پوشش از راه دور.

• احترام به تنوع قومی/زبانی؛ پرهیز از کلیشه‌ها.

• استفاده از واژگان دقیق و محترمانه در معرفی گروه‌ها و هویت‌ها.

سیاست امانت علمی و فکت‌چک

• ارجاع دقیق به گفتارها/کاتالوگ‌ها/بیانیه‌ها.

• نگهداری نُت‌ها/رونوشت‌ها برای بازبینی.

• ثبت تاریخ/زمان/مکان هر مصاحبه و ضمیمه‌کردن اجازه‌نامه.

________________________________________________

درس 10

یادداشت پایانی

این الگو انعطاف‌پذیر است. بسته به ظرفیت‌ها، می‌توان واحد «پروژهٔ گروهی»، «کارورزی با رسانهٔ شریک»، یا «نشست با هنرمندان» را اضافه کرد. افزوده‌کردن منابع فارسی/محلی و مثال‌های منطقه‌ای توصیه می‌شود.

______________________________________________________________________________________________________